Dział: Z praktyki ortopedy

Wstęp: Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka milionów ludzi na całym świecie i jest najczęstszą chorobą stawów. Proces zwyrodnieniowy stawu jest nieodłącznie związany z bólem, co znacząco pogarsza jakość życia i funkcjonowanie chorego. Pomimo dostępności wielu opcji terapeutycznych leczenia bólu nie dysponujemy metodą w pełni kontrolującą dolegliwości bólowe i proces zwyrodnieniowy. W leczeniu bólu u chorych z osteoartrozą zalecana jest farmakoterapia z zastosowaniem analgetyków nieopioidowych i opioidowych, jednakże nie zawsze ich profil bezpieczeństwa jest w pełni satysfakcjonujący. Jedną z substancji aktywnych, która może być rozważana w leczeniu dolegliwości u chorych z chorobą zwyrodnieniową stawów, jest kurkumina – kurkuminoid wyekstrahowany z kłącza ostryżu długiego (Curcuma longa). Znana od tysięcy lat kurkuma jest z powodzeniem stosowana w medycynie Dalekiego Wschodu. Kurkumina w badaniach eksperymentalnych hamuje szlaki czynnika jądrowego κB (NF-κB) oraz zmiata reaktywne formy tlenu i azotu. Metaanaliza oceniająca suplementy diety stosowane w leczeniu chorych z osteoartrozą oceniła kurkuminę jako związek, który wykazuje się dużym i klinicznie istotnym efektem w zmniejszaniu bólu w krótkim okresie stosowania u ludzi. Wykazano również porównywalną skuteczność przeciwbólową kurkuminoidów do niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a pacjenci otrzymujący kurkuminoidy byli znacznie mniej narażeni na wystąpienie działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.

Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis – OA) jest zaliczana przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization – WHO) do grupy chorób, które w największym stopniu wpływają na współczynnik lat przeżytych w niepełnosprawności ujęciu populacji światowej. Powszechnie obserwuje się obniżenie średniego wieku pacjentów, w którym pojawiają się istotne dolegliwości związane z chorobą zwyrodnieniową, wpływające na zmniejszenie komfortu życia oraz zdolność do pracy. Wśród licznych metod terapii wymienia się schemat SYSADOA. Polega na stosowanie leków należących do grupy leków wolno działających w chorobie zwyrodnieniowej stawów (SYSADOA). Zalicza się do nich między innymi siarczany chondroityny oraz glukozaminy. Zgodnie z danymi naukowymi stosowanie preparatów z grupy SYSADOA powoduje łagodzenie bólu, zwiększenie funkcjonalność i sprawności pacjentów, a poprzez zjawisko synergii działania różnych substancji, zmniejsza konieczność podaży innych substancji o mniej korzystnym profilu bezpieczeństwa. Wiele źródeł naukowych potwierdza zasadność stosowania siarczanu chondroityny w chorobie zwyrodnieniowej o łagodnym i umiarkowanym stopniu nasilenia. Proces produkcyjny, skład cząsteczki, stopień oczyszczenia oraz pochodzenie siarczanu chondroityny mają znaczenie dla bioprzyswajalności i skuteczności. Istnieją dowody naukowe wykazujące, że siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny opóźniają postęp degeneracji w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Przewlekłe drobne urazy stawów obwodowych i stawów kręgosłupa często występujące w codziennym życiu – urazy mięśniowo-szkieletowe – mogą powodować chroniczne stany zapalne tego stawu. Poprzednio doznawane lub wielokrotnie doznawane urazy w tym samym miejscu lub ograniczona elastyczność stawu mogą przyczynić się do powstania przewlekłego zapalenia i bólu. Wstępna ocena takich dolegliwości powinna zawierać pytania dotyczące czasu i mechanizmu jego powstania. Najważniejsze wytyczne kliniczne podczas postępowania w pierwszej kolejności związane są z możliwością wykluczenia złamania oraz określenia, czy radiologicznie można potwierdzić taką sytuację, a także ocenić czas jej wystąpienia. Pomocna może być analiza przebiegu dolegliwości w czasie, tj. dni, tygodni, a nawet miesięcy, kiedy ból i obrzęk uległy nasileniu lub utrwaleniu. Terapia choroby zwyrodnieniowej stawów i stawów kręgosłupa skupia się na kontrolowaniu bólu, utrzymaniu sprawności i kontroli obrzęku.

Żylna choroba zatorowo-zakrzepowa (ŻChZZ) w postaci zakrzepicy żył głębokich (ZŻG) i zatorowości płucnej (ZP) jest jednym z najpoważniejszych powikłań związanych z chirurgią ortopedyczną. Diagnostyka choroby bywa utrudniona ze względu na częsty przebieg bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Głównym mechanizmem śmierci u pacjentów z ostrą zatorowością płucną jest niewydolność prawokomorowa serca. W diagnostyce choroby pomocne są opracowane schematy i protokoły postępowania, które w znacznej części przypadków ułatwiają rozpoznanie omawianych jednostek chorobowych. W artykule przedstawiono przypadek pacjentki, u której autorzy napotkali na istotne trudności diagnostyczne i kliniczne. Przypadek ten pokazuje i przypomina, że w medycynie kluczowe jest indywidualne podejście i ocena każdego chorego.

Powstawanie blizny jest naturalnym procesem fizjologicznym w odpowiedzi na uszkodzenie skóry właściwej w wyniku leczenia operacyjnego, doznanego urazu lub celowej skaryfikacji rytualnej (określającej przynależność do plemienia). Celem powstającej blizny jest ponowne zapewnienie silnej integracji tkankowej. Ważną linią terapii w celu zapobiegania powstaniu lub spowolnienia procesu powstawania różnego rodzaju blizn są preparaty oparte na bazie silikonu. W tym celu stosuje się rozmaite żele, hydrożele, maści, płyny i plastry silikonowe.

Choroby stawów, zarówno przewlekłe, jak i ostre, są jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności w populacji światowej. Najczęściej występujące choroby destrukcyjne stawów to choroba zwyrodnieniowa stawów, reumatoidalne zapalenie stawów oraz zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. W aspekcie stanów ostrych wymienia się zaostrzenia chorób przewlekłych oraz urazy. W przypadku choroby zwyrodnieniowej podstawę leczenia farmakologicznego stanowią odpowiednie leki z drabiny analgetycznej, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i nasilenia objawów. W reumatoidalnym zapaleniu stawów podstawą terapii są leki modyfikujące przebieg choroby z metotreksatem na czele, natomiast w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa – leki z grupy niesteroidowych przeciwzapalnych (NLPZ). W każdym ze schorzeń jednym z dominujących objawów są nasilone dolegliwości bólowe oraz stan zapalny o różnym stopniu nasilenia. W związku z tym w większości przypadków zastosowanie znajdują NLPZ – jeśli nie jako terapia podstawowa – jak w przypadku zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, to jako leczenie wspomagające w przypadku nasilenia lub zaostrzenia objawów chorobowych. Również w przypadku ostrych urazów stawów, tj. skręceń, stłuczeń czy stanów zapalnych, NLPZ są jedną z kluczowych metod leczenia. Wczesne wdrożenie prawidłowych terapii pozwala często na spowolnienie progresji chorób oraz opóźnienie destrukcji stawów, w związku z czym wskazane jest niezwłoczne włączenie leczenia po rozpoznaniu jednostki chorobowej.

Cel: Porównanie dwóch dawek zoptymalizowanego biologicznie wyciągu z Curcuma longa (BCL) w leczeniu objawowej choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego.
Metody: Badanie prospektywne, randomizowane, trzymiesięczne, z podwójnie ślepą próbą, wieloośrodkowe, kontrolowane placebo prowadzone w trzech grupach, analizujące globalną ocenę nasilenia aktywności choroby według pacjenta (PGADA – Patient Global Assessment of Disease Activity) oraz stężenie Coll2-1 w surowicy – biomarkera degradacji chrząstki, jako równorzędne główne punkty końcowe. Za wtórne punkty końcowe przyjęto ból oceniany za pomocą wizualnej skali analogowej (VAS – Viasual Analogue Scale), wynik otrzymany przy użyciu kwestionariusza oceny KOOS stawu kolanowego (KOOS – Knee Injury and Osteoarthritis Outcome Score) oraz stosowanie paracetamolu / niesteroidowego leku przeciwzapalnego (NLPZ).
Wyniki: W ciągu 90 dni badaniu poddano 150 pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego. Niskie i wysokie dawki BCL spowodowały większy spadek w skali PGADA niż placebo. Analiza sColl2-1 wykazała krótkotrwały, lecz nieistotny wzrost stężenia sColl2-1 między T0 a T1 w grupie otrzymującej placebo oraz w grupie otrzymującej niską dawkę BCL, natomiast w grupie otrzymującej wysoką dawkę BCL to zjawisko nie wystąpiło. We wszystkich grupach stężenie Coll2-1 w surowicy zmniejszyło się między T1 a T3 (p < 0,01 w każdej z grup), lecz nie stwierdzono różnicy między grupami. Zmniejszenie nasilenia bólu w 90. dobie w grupach otrzymujących niską i wysoką dawkę BCL (-29,5 mm i -36,5 mm) było silniej zaznaczone niż w grupie otrzymującej placebo (-8 mm; p = 0,018). Ogólna ocena w skali KOOS z biegiem czasu ulegała znaczącemu obniżeniu, lecz owe zmiany były porównywalne we wszystkich badanych grupach. Odsetek pacjentów, u których wystąpiły działania niepożądane (AE – adverse events) związane z produktem był podobny w grupie otrzymującej placebo i w grupach leczonych, lecz liczba pacjentów, u których wystąpiły działania niepożądane powiązane z produktem, była wyższa w grupie otrzymującej wysoką dawkę BCL w porównaniu z grupą otrzymującą placebo (p = 0,012).
Wnioski: Wydaje się, że stosowanie BCL jest bezpieczne, dobrze tolerowane i nie ma dowodów na występowanie poważnych działań niepożądanych. Analiza skuteczności wskazuje na pozytywne trendy uwidocznione w kwestionariuszu PGADA i w pomiarach stężeń surowiczych biomarkera choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego oraz wykazała szybkie i istotne zmniejszenie bólu kolana w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego (rejestracja badania: ISRCTN, NCT02909621. Zarejestrowane 21 września 2016 — zarejestrowane z mocą wsteczną, https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT02909621?term=osteoarthritis+curcumin&rank=5” ocena FLEXOFYTOL® a PLACEBO (COPRA) NCT02909621).