Dział: Otwarty dostęp

Wstęp: Znaczące zmiany w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) są konsekwencją skupienia się na wczesnej diagnostyce, monitorowaniu procesów zapalnych oraz wprowadzeniu nowych generacji leków. Częste okołooperacyjne problemy w tej jednostce chorobowej to niestabilność kręgosłupa w odcinku szyjnym, niewydolność serca, zwłóknienie płuc, płyn w jamach opłucnowych, niewydolność nerek, zaburzenia krzepnięcia, immunosupresja. Operacyjne leczenie pacjentów z RZS wymaga ścisłej współpracy ortopedy i reumatologów. Wysoce efektywne leki biologiczne modyfikują przebieg choroby, dając dobre wyniki leczenia. Dzięki temu zmienia się charakter proponowanych operacji oraz samo przygotowanie pacjenta do leczenia operacyjnego. Leczenie operacyjne obejmuje diagnostyczną artroskopię, synowektomię, artroplastykę, artrodezę.

Wstęp: Choroba zwyrodnieniowa stawów jest jedną z wiodących przyczyn niepełnosprawności w populacji światowej. Z powodu dolegliwości bólowych, sztywności i zmniejszenia sprawności danego stawu w znacznym stopniu wpływa na ograniczenie aktywności i funkcjonowanie chorych. Dostępnych jest wiele metod leczenia i usprawniania pacjentów dotkniętych chorobą zwyrodnieniową – zarówno zachowawczych, jak i operacyjnych. Jedną z nich jest stosowanie leków z grupy symptomatic slow acting drugs in ostheoarthritis (SYSADOA). Zalicza się do nich siarczany chondroityny oraz glukozaminy. Zgodnie z danymi naukowymi, stosowanie prepara- tów z grupy SYSADOA powoduje łagodzenie bólu, zwiększa funkcjonalność i sprawność pacjentów, a poprzez zjawisko synergii działania różnych substancji zmniejsza konieczność podawania innych substancji o mniej korzystnym profilu bezpieczeństwa. Większość dostępnych źródeł potwierdza zasadność stosowania siarczanu chondroityny (chondroitin sulphate – CS) w chorobie zwyrodnieniowej o łagodnym i umiarkowanym stopniu nasilenia. Wykazano także, że proces produkcyjny, skład cząsteczki, stopień oczyszczenia oraz pochodzenie CS mają znaczenie dla bioprzyswajalności i skuteczności działania. W związku z tym istotne jest stosowanie CS o wysokim stopniu oczyszczenia. Ważne jest także, szczególnie w przypadku suplementów, stosowanie siarczanów dostępnych na rynku od dłuższego czasu, dla których istnieją badania kliniczne wskazujące na ich skuteczność i dobrą bioprzyswajalność, z uwzględnieniem dawki i źródła pochodzenia siarczanu.

Systematyczna aktywność fizyczna jest istotnym czynnikiem zmniejszającym śmiertelność spowodowaną chorobami układu krążenia i śmiertelność ogólną w populacji światowej. W ostatnich latach coraz większy odsetek ludzi stara się prowadzić zdrowy tryb życia i uprawiać sport przynajmniej w formie rekreacyjnej. Jest to pozytywne zjawisko. Niestety, część osób nie dostosowuje swojej kondycji i umiejętności do podejmowanych aktywności fizycznych. Brak racjonalnego dostosowania aktywności i podejmowanie czynności przekraczających możliwości kompensacyjne i przygotowanie organizmu prowadzi do urazów związanych ze sportem. Największy odsetek takich urazów dotyczy populacji osób młodych oraz w średnim wieku, częściej mężczyzn. Wykazano, że ze sportów grupowych największy odsetek urazów notuje się w piłce nożnej oraz w baseballu. W przypadku sportów indywidualnych istotną rolę w tych statystykach odgrywają bieganie, jazda na rowerze oraz na rolkach czy łyżwach. Podstawą postępowania w łagodnych i umiarkowanych urazach jest schemat PRICE(M) zalecający ochronę, oszczędzanie, chłodzenie, kompresję oraz uniesienie (elewację) uszkodzonej okolic ciała. Należy go wdrożyć najpóźniej w okresie 24–48 godzin po urazie. PRICE(M) ma na celu zapewnienie optymalnych warunków do gojenia się i regeneracji uszkodzonych tkanek oraz zapobieganie wtórnym urazom. Rozszerzony schemat zakłada wdrożenie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych w formie miejscowej i/lub ogólnoustrojowej. W przypadku nasilonych objawów lub braku poprawy w okresie 2–3 dni wskazana jest konsultacja lekarska.

W ostatnich latach tkanka mięśniowa, układ mięśniowy, fizjologia i biomechanika pracy mięśni, schorzenia i dysfunkcje aparatu mięśniowego, sposoby wspomagania pracy mięśni zaczęły ponownie być w centrum zainteresowania specjalistów od aparatu ruchu, jak się wydaje z dwóch głównych powodów: pierwszy z nich – zdecydowanie wzrastająca liczba osób a więc również pacjentów, którzy decydują się na podejmowanie aktywności fizycznej w różnym wymiarze, amatorsko i „dla zdrowia” ale też w formie ekstremalnej i tzw „zawodowego amatorstwa”, drugi – to coraz bardziej aktualny a nawet można by powiedzieć naglący temat starzenia się społeczeństwa, postrzegany również w wymiarze możliwości ruchowych, aktywności fizycznej, już nie tylko sportowo-rekreacyjnej (choć śledząc mocno rozwijający się w wielu konkurencjach sportowych ruch i system zawodów Masters, także) ale aktywności pacjentów geriatrycznych na polu samodzielności, samoobsługi, lokomocji, bycia niezależnym od osób trzecich. Warto wiec zdaniem autorów poświęcić nieco czasu na przypomnienie i uaktualnienie wiadomości dotyczących mięśni ich fizjologii i roli w aparacie ruchu.

Trudno gojące się rany pooperacyjne stanowią istotny problem kliniczny zarówno dla pacjenta, jak i lekarza. Wiążą się przede wszystkim z obniżeniem jakości życia chorego. Mogą także skutkować powikłaniami ogólnoustrojowymi groźnymi dla życia pacjenta. Do najczęstszych powikłań związanych z ranami pooperacyjnymi zalicza się: infekcję ran, rozejście się brzegów rany oraz powstanie nieprawidłowej tkanki bliznowatej. Wymienia się wiele czynników związanych z pacjentem i samym zabiegiem operacyjnym wpływających na proces gojenia. Należy podkreślić, że proces pielęgnacji rany i zapobiegania powikłaniom rozpoczyna się jeszcze przed operacją i wykonaniem chirurgicznego cięcia. Dotyczy to z jednej strony planowania odpowiedniego dostępu, linii cięć oraz zszywania tkanek, ale także wyrównywania zaburzeń gospodarki ustrojowej pacjenta mogących utrudniać późniejsze gojenie się ran. W okresie pooperacyjnym kluczowa jest rola antyseptyki, prawidłowej pielęgnacji rany i stosowania odpowiednich opatrunków i preparatów. W przypadku nieprawidłowego gojenia się rany istotna jest szybka diagnostyka i w razie potrzeby wdrożenie odpowiedniego leczenia. Nieprawidłowo gojące się rany stanowią nie tylko problem estetyczny, ale w niektórych przypadkach mogą stanowić zagrożenie dla życia pacjenta.

Ortopedzi w związku z wykonywanym zawodem podlegają różnym rodzajom odpowiedzialności prawnej, w tym odpowiedzialności cywilnej. Odpowiedzialność cywilna to obowiązek przewidziany przez przepisy prawne ponoszenia konsekwencji za swoje czyny i naprawienia wyrządzonej szkody. Celem artykułu jest przedstawienie wybranych aspektów ponoszenia odpowiedzialności cywilnej przez ortopedów.

Ostre urazy jako częste urazy mięśniowo-szkieletowe mogą powodować skręcenia stawu. Niektóre dowody sugerują, że urazy poprzednio doznane w tym miejscu lub ograniczona elastyczność stawu mogą przyczynić się do skręcenia stawu. Wstępna ocena ostrego urazu powinna zawierać informacje dotyczące czasu i mechanizmu jego powstania. Najważniejsze wytyczne kliniczne związane z postępowaniem w takich przypadkach w pierwszej kolejności dotyczą wykluczenia złamania u dorosłych lub dzieci oraz określenia, czy radiologicznie można potwierdzić taką sytuację, a także ocenić czas jej wystąpienia. Pomocna może być ponowna analiza w ciągu 3–5 dni po urazie, kiedy ból i obrzęk uległy poprawie. Terapia skręcenia stawu skupia się na kontrolowaniu bólu i obrzęku. Protokół PRICE (ochrona, odpoczynek, lód, kompresja i wysokość) jest dobrze ugruntowanym algorytmem leczenia urazów stawu, np. skokowego.

Żylna choroba zatorowo-zakrzepowa (ŻChZZ) w postaci zakrzepicy żył głębokich (ZŻG) i zatorowości płucnej (ZP) jest jednym z najpoważniejszych powikłań, jakie mogą towarzyszyć rozległym urazom oraz dużym operacjom ortopedycznym. Zgodnie z szacunkami w samych Stanach Zjednoczonych rocznie prawie 1 mln pacjentów rozwija ŻChZZ, z czego ok. 300 tys. przypadków ze skutkiem śmiertelnym. Choroba często przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo, w związku z czym jej diagnostyka bywa utrudniona. W najgorszym przypadku choroba ta może prowadzić do zgonu pacjenta. Głównym mechanizmem śmierci u pacjentów z ostrą zatorowością płucną jest niewydolność prawokomorowa serca. Zarówno traumatologia, jak i ortopedia z rozległymi operacjami kończyn dolnych predysponuje do rozwoju zmian zakrzepowych, ponieważ zaburzone zostają wszystkie trzy składowe klasycznej triady Virchowa. Również zabiegi ortopedyczne na kończynie górnej powikłane są ryzykiem wystąpienia zakrzepicy, jednak jest to znacznie rzadsze niż w przypadku operacji miednicy, kończyn dolnych oraz rozległych urazów. Wczesne rozpoznanie ŻChZZ oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia jest kluczowe dla poprawy rokowania pacjentów, zmniejszenia odsetka śmiertelności oraz skrócenia czasu hospitalizacji.