Wstęp: Rany związane z przeprowadzonymi zabiegami operacyjnymi są nieodłączną częścią chirurgii urazowo-ortopedycznej. Istotnym elementem dbania o ranę pooperacyjną jest stworzenie jak najlepszych warunków dla wygojenia się rany i powstania akceptowalnej przez chorego blizny. Wśród istotnych czynników wymienia się m.in. dostęp operacyjny, miejsce cięcia skóry, metody zamknięcia powłok oraz czynniki związane z pacjentem, takie jak choroby współistniejące. Powikłania mogące wystąpić podczas procesu gojenia się ran obniżają jakość życia chorych oraz stanowią obciążenie socjoekonomiczne dla systemu opieki zdrowotnej. Najczęstsze powikłania to infekcje ostre lub przewlekłe, rozejście się ran oraz nieprawidłowe wygojenie się ran i powstanie blizn hipertroficznych bądź keloidów. Współczesna medycyna oferuje szeroki zakres możliwości pielęgnacji ran i metod leczenia minimalizujących ryzyko wystąpienia groźnych powikłań. Warto wymienić spektrum środków antyseptycznych, takich jak poliheksanid, oktenidyna oraz związki jodowe. Charakteryzują się one możliwie najmniejszą toksycznością oraz szerokim spektrum działania. Zgodnie z Konsensusem z 2008 roku do Spraw Antyseptyki oktenidyna jest środkiem z wyboru pielęgnacji ran ostrych i pourazowych, poliheksanid jest zalecany w profilaktyce wystąpienia infekcji miejsca operowanego oraz w pielęgnacji ran oparzeniowych, z kolei związki jodowe są zalecane w przypadku leczenia ran głębokich. Należy podkreślić, że podstawą skutecznego leczenia ran jest ich odpowiednie oczyszczenie. Leczenie blizn zaczyna się w momencie wykonywania cięcia operacyjnego i śródoperacyjnego dopilnowania, aby powstająca rana miała jak najlepsze warunki gojenia. W przypadku powstania blizn hipertroficznych lub keloidów stosuje się liczne metody, które zostaną przedstawione w dalszej części artykułu.
Dział: Otwarty dostęp
Wstęp: Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka milionów ludzi na całym świecie i jest najczęstszą chorobą stawów. Proces zwyrodnieniowy stawu jest nieodłącznie związany z bólem, co znacząco pogarsza jakość życia i funkcjonowanie chorego. Pomimo dostępności wielu opcji terapeutycznych leczenia bólu nie dysponujemy metodą w pełni kontrolującą dolegliwości bólowe i proces zwyrodnieniowy. W leczeniu bólu u chorych z osteoartrozą zalecana jest farmakoterapia z zastosowaniem analgetyków nieopioidowych i opioidowych, jednakże nie zawsze ich profil bezpieczeństwa jest w pełni satysfakcjonujący. Jedną z substancji aktywnych, która może być rozważana w leczeniu dolegliwości u chorych z chorobą zwyrodnieniową stawów, jest kurkumina – kurkuminoid wyekstrahowany z kłącza ostryżu długiego (Curcuma longa). Znana od tysięcy lat kurkuma jest z powodzeniem stosowana w medycynie Dalekiego Wschodu. Kurkumina w badaniach eksperymentalnych hamuje szlaki czynnika jądrowego κB (NF-κB) oraz zmiata reaktywne formy tlenu i azotu. Metaanaliza oceniająca suplementy diety stosowane w leczeniu chorych z osteoartrozą oceniła kurkuminę jako związek, który wykazuje się dużym i klinicznie istotnym efektem w zmniejszaniu bólu w krótkim okresie stosowania u ludzi. Wykazano również porównywalną skuteczność przeciwbólową kurkuminoidów do niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a pacjenci otrzymujący kurkuminoidy byli znacznie mniej narażeni na wystąpienie działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.
W dzisiejszym, starzejącym się społeczeństwie przemieszczanie się oznacza znacznie więcej niż ruch z punktu A do punktu B. W miarę upływu lat, zachowanie dotychczasowych możliwości poruszania się i aktywności fizycznej stają się jednymi z głównych priorytetów wpływając na ogólny stan zdrowia i samopoczucie, a także na jakość życia poszczególnych osób i ich otoczenia. Komfort poruszania się nie jest już jednak kwestią, która dotyczy wyłącznie seniorów. Konsumenci wszystkich generacji interesują się rozwiązaniami promującymi zdrowe starzenie się, a także poszukują sposobów na osiągnięcie szczytowej wydajności fizycznej w krótkim czasie.
Przewlekłe drobne urazy stawów obwodowych i stawów kręgosłupa często występujące w codziennym życiu – urazy mięśniowo-szkieletowe – mogą powodować chroniczne stany zapalne tego stawu. Poprzednio doznawane lub wielokrotnie doznawane urazy w tym samym miejscu lub ograniczona elastyczność stawu mogą przyczynić się do powstania przewlekłego zapalenia i bólu. Wstępna ocena takich dolegliwości powinna zawierać pytania dotyczące czasu i mechanizmu jego powstania. Najważniejsze wytyczne kliniczne podczas postępowania w pierwszej kolejności związane są z możliwością wykluczenia złamania oraz określenia, czy radiologicznie można potwierdzić taką sytuację, a także ocenić czas jej wystąpienia. Pomocna może być analiza przebiegu dolegliwości w czasie, tj. dni, tygodni, a nawet miesięcy, kiedy ból i obrzęk uległy nasileniu lub utrwaleniu. Terapia choroby zwyrodnieniowej stawów i stawów kręgosłupa skupia się na kontrolowaniu bólu, utrzymaniu sprawności i kontroli obrzęku.
Powstawanie blizny jest naturalnym procesem fizjologicznym w odpowiedzi na uszkodzenie skóry właściwej w wyniku leczenia operacyjnego, doznanego urazu lub celowej skaryfikacji rytualnej (określającej przynależność do plemienia). Celem powstającej blizny jest ponowne zapewnienie silnej integracji tkankowej. Ważną linią terapii w celu zapobiegania powstaniu lub spowolnienia procesu powstawania różnego rodzaju blizn są preparaty oparte na bazie silikonu. W tym celu stosuje się rozmaite żele, hydrożele, maści, płyny i plastry silikonowe.
Choroby stawów, zarówno przewlekłe, jak i ostre, są jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności w populacji światowej. Najczęściej występujące choroby destrukcyjne stawów to choroba zwyrodnieniowa stawów, reumatoidalne zapalenie stawów oraz zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. W aspekcie stanów ostrych wymienia się zaostrzenia chorób przewlekłych oraz urazy. W przypadku choroby zwyrodnieniowej podstawę leczenia farmakologicznego stanowią odpowiednie leki z drabiny analgetycznej, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i nasilenia objawów. W reumatoidalnym zapaleniu stawów podstawą terapii są leki modyfikujące przebieg choroby z metotreksatem na czele, natomiast w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa – leki z grupy niesteroidowych przeciwzapalnych (NLPZ). W każdym ze schorzeń jednym z dominujących objawów są nasilone dolegliwości bólowe oraz stan zapalny o różnym stopniu nasilenia. W związku z tym w większości przypadków zastosowanie znajdują NLPZ – jeśli nie jako terapia podstawowa – jak w przypadku zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, to jako leczenie wspomagające w przypadku nasilenia lub zaostrzenia objawów chorobowych. Również w przypadku ostrych urazów stawów, tj. skręceń, stłuczeń czy stanów zapalnych, NLPZ są jedną z kluczowych metod leczenia. Wczesne wdrożenie prawidłowych terapii pozwala często na spowolnienie progresji chorób oraz opóźnienie destrukcji stawów, w związku z czym wskazane jest niezwłoczne włączenie leczenia po rozpoznaniu jednostki chorobowej.
Cel: Porównanie dwóch dawek zoptymalizowanego biologicznie wyciągu z Curcuma longa (BCL) w leczeniu objawowej choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego.
Metody: Badanie prospektywne, randomizowane, trzymiesięczne, z podwójnie ślepą próbą, wieloośrodkowe, kontrolowane placebo prowadzone w trzech grupach, analizujące globalną ocenę nasilenia aktywności choroby według pacjenta (PGADA – Patient Global Assessment of Disease Activity) oraz stężenie Coll2-1 w surowicy – biomarkera degradacji chrząstki, jako równorzędne główne punkty końcowe. Za wtórne punkty końcowe przyjęto ból oceniany za pomocą wizualnej skali analogowej (VAS – Viasual Analogue Scale), wynik otrzymany przy użyciu kwestionariusza oceny KOOS stawu kolanowego (KOOS – Knee Injury and Osteoarthritis Outcome Score) oraz stosowanie paracetamolu / niesteroidowego leku przeciwzapalnego (NLPZ).
Wyniki: W ciągu 90 dni badaniu poddano 150 pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego. Niskie i wysokie dawki BCL spowodowały większy spadek w skali PGADA niż placebo. Analiza sColl2-1 wykazała krótkotrwały, lecz nieistotny wzrost stężenia sColl2-1 między T0 a T1 w grupie otrzymującej placebo oraz w grupie otrzymującej niską dawkę BCL, natomiast w grupie otrzymującej wysoką dawkę BCL to zjawisko nie wystąpiło. We wszystkich grupach stężenie Coll2-1 w surowicy zmniejszyło się między T1 a T3 (p < 0,01 w każdej z grup), lecz nie stwierdzono różnicy między grupami. Zmniejszenie nasilenia bólu w 90. dobie w grupach otrzymujących niską i wysoką dawkę BCL (-29,5 mm i -36,5 mm) było silniej zaznaczone niż w grupie otrzymującej placebo (-8 mm; p = 0,018). Ogólna ocena w skali KOOS z biegiem czasu ulegała znaczącemu obniżeniu, lecz owe zmiany były porównywalne we wszystkich badanych grupach. Odsetek pacjentów, u których wystąpiły działania niepożądane (AE – adverse events) związane z produktem był podobny w grupie otrzymującej placebo i w grupach leczonych, lecz liczba pacjentów, u których wystąpiły działania niepożądane powiązane z produktem, była wyższa w grupie otrzymującej wysoką dawkę BCL w porównaniu z grupą otrzymującą placebo (p = 0,012).
Wnioski: Wydaje się, że stosowanie BCL jest bezpieczne, dobrze tolerowane i nie ma dowodów na występowanie poważnych działań niepożądanych. Analiza skuteczności wskazuje na pozytywne trendy uwidocznione w kwestionariuszu PGADA i w pomiarach stężeń surowiczych biomarkera choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego oraz wykazała szybkie i istotne zmniejszenie bólu kolana w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego (rejestracja badania: ISRCTN, NCT02909621. Zarejestrowane 21 września 2016 — zarejestrowane z mocą wsteczną, https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT02909621?term=osteoarthritis+curcumin&rank=5” ocena FLEXOFYTOL® a PLACEBO (COPRA) NCT02909621).
Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis – OA) dotyka niemal 302 mln ludzi na świecie. Głównym jej objawem są dolegliwości bólowe, które znacznie ograniczają codzienną aktywność i funkcjonowanie pacjentów. Jedną z dostępnych metod leczenia OA jest stosowanie leków z grupy symptomatic slow acting drugs in ostheoarthritis (SYSADOA), do których zalicza się siarczan chondroityny (chondroitin sulphate – CS). Stosowanie substancji z grupy SYSADOA wykazuje wysoki profil bezpieczeństwa w porównaniu do standardowo stosowanych leków. Główną ideą stosowania SYSADOA jest łagodzenie bólu, poprawa funkcjonalności oraz zmniejszenie konieczności podaży leków z innych grup. Większość dostępnych danych naukowych potwierdza skuteczność stosowania CS w łagodzeniu dolegliwości bólowych i poprawie funkcjonalności u chorych z łagodną i umiarkowaną OA. Stosowanie siarczanu zostało uwzględnione w wytycznych wielu towarzystw naukowych, takich jak Osteoarthritis Research Society International (OARSI) czy European League Against Rheumatism (EULAR). Wykazano, że proces produkcyjny, skład cząsteczki, stopień oczyszczenia oraz pochodzenie CS mogą wpływać na bioprzyswajalność i skuteczność działania związku. Podkreśla się przeciwzapalne oraz chondroprotekcyjne działanie CS.
Pacjent w systemie publicznego ubezpieczenia zdrowotnego ma m.in. prawo do leczenia uzdrowiskowego. Ortopeda ma prawo wystawić skierowanie na leczenie uzdrowiskowe finansowane ze środków publicznych jeśli ma umowę z NFZ lub pracuje w podmiocie leczniczym mającym taką umowę. Celem artykułu jest przedstawienie zasad wystawiania skierowań przez ortopedę na leczenie uzdrowiskowe finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Słowa kluczowe: leczenie uzdrowiskowe, uzdrowisko, skierowanie, Narodowy Fundusz Zdrowia.
Dna moczanowa jest zapalną chorobą stawów związaną z odkładaniem się kryształów moczanu sodu w kościach tworzących stawy, tkankach okołostawowych i innych narządach. Chorobę tę zalicza się do najczęstszych przyczyn niepełnosprawności. W artykule przedstawiono epidemiologię, najnowsze kryteria klasyfikacyjne, obraz kliniczny i zasady leczenia farmakologicznego dny moczanowej oraz ewentualnie chirurgicznego guzków dnawych (tophi). Omówiono niepożądane działania leków i powikłania operacyjne, a także podstawowe zasady profilaktyki.
Żylna choroba zatorowo-zakrzepowa (ŻChZZ) w postaci zakrzepicy żył głębokich (ZŻG) i zatorowości płucnej (ZP) jest jednym z najpoważniejszych powikłań związanych z chirurgią ortopedyczną. Zgodnie z danymi, w samych Stanach Zjednoczonych niemal milion pacjentów rocznie rozwija ŻChZZ, z czego ok. 300 tys. przypadków ma skutek śmiertelny. Diagnostyka choroby bywa utrudniona ze względu na częsty przebieg bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Głównym mechanizmem śmierci u pacjentów z ostrą zatorowością płucną jest niewydolność prawokomorowa serca. Profilaktyka i leczenie przeciwzakrzepowe jest bardzo powszechne w ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Zarówno traumatologia, jak i ortopedia na czele z rozległymi operacjami kończyn dolnych predysponuje do rozwoju zmian zakrzepowych, ponieważ zaburzone zostają wszystkie trzy składowe klasycznej triady Virchowa. Większość pacjentów kwalifikowanych do dużych operacji kończyn dolnych wymaga co najmniej profilaktyki przeciwzakrzepowej. W związku z powyższym terapia przeciwkrzepliwa, jako wiedza z pogranicza chirurgii i chorób wewnętrznych, powinna być dobrze znana każdemu ortopedzie. Wczesna diagnostyka ŻChZZ oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia jest kluczowe dla poprawy rokowania chorych i zmniejszenia odsetka śmiertelności wśród pacjentów.
Rany pooperacyjne są nieodłączną częścią chirurgii, zarówno urazowej, jak i ogólnej. Właściwie każda interwencja chirurgiczna, nawet operacje miniinwazyjne, wiąże się z pozostawieniem rany. Istotnym elementem jest stworzenie jak najlepszych warunków do gojenia się rany i powstania blizny. Składają się na to liczne etapy – od planowania wykonania odpowiedniego cięcia skórnego, zastosowania najbardziej optymalnego dla danej okolicy i tkanki szwu, poprzez pooperacyjną antyseptykę i profilaktykę wystąpienia powikłań oraz wyrównywanie zaburzeń gospodarki ogólnoustrojowej pacjenta, mogących utrudniać gojenie się ran (np. niedokrwistość, hiperglikemia). Powikłania mogące wystąpić podczas procesu gojenia są z jednej strony problemem w znacznym stopniu obniżającym jakość życia chorych, a z drugiej stanowią znaczne obciążenie socjoekonomiczne dla systemu opieki zdrowotnej. Współczesna medycyna oferuje szeroki zakres możliwości odpowiedniej pielęgnacji ran i metod leczenia w postaci środków antyseptycznych charakteryzujących się jak najmniejszą toksycznością oraz szerokim spektrum działania. Do najczęściej stosowanych należą obecnie poliheksanid, oktenidyna oraz związki jodowe. Właściwe postępowanie często pozwala uniknąć groźnych powikłań. Wśród najczęściej występujących wymienia się: infekcję ran, rozejście się brzegów oraz powstanie nieprawidłowej tkanki bliznowatej (blizny hipertroficzne lub keloidy). Warto wspomnieć, że rana, a później blizna są tym, co zwykle na zawsze zostaje pacjentowi i często przez pryzmat dobrze wygojonej rany i blizny oceniają oni efekt operacji. Należy jednak podkreślić, że powikłane rany pooperacyjne są nie tylko problemem estetycznym. W niektórych przypadkach mogą stanowić zagrożenie dla życia pacjenta.