Autor: Sylwia Sarzyńska

W dziedzinie ortopedii i traumatologii leczenie przyczynowe w dużej mierze opiera się na leczeniu operacyjnym. Wciąż aktywna, ogólnoświatowa pandemia dotyka również tego obszaru medycyny, skłaniając do pytań: czy przedoperacyjne postawienie rozpoznania COVID-19 wpływa na współczynnik śmiertelności u pacjentów leczonych chirurgicznie? Czy odroczenie terminu leczenia operacyjnego o kilka tygodni od momentu diagnozy COVID-19 może wpłynąć na 30-dniowy współczynnik zgonów wśród operowanych pacjentów? Czy odroczenie terminu operacji powinno mieć miejsce zarówno w przypadku symptomatycznych, jak i asymptomatycznych chorych z dodatnim wynikiem testu w kierunku SARS-CoV-2? Jeśli istnieje zależność między przebyciem COVID-19 a ryzykiem zgonu pooperacyjnego i co mogłoby być czynnikiem sprawczym wystąpienia tego zjawiska? Czy wreszcie, jak długo należy odwlekać leczenie operacyjne po szczepieniu przeciwko SARS-CoV-2? Odpowiedzi na te i inne pytania oraz podsumowanie dotychczas przeprowadzonych metaanaliz traktujących o wspomnianych zależnościach zostaną zawarte w naszym artykule.

Istotna rola witaminy D w funkcjonowaniu wielu układów organizmu ludzkiego została relatywnie dobrze poznana. Początkowo witamina ta wiązana była głównie z chorobami układu mięśniowo-szkieletowego, takimi jak krzywica i osteoporoza. Obecnie witamina D ma udokumentowane znaczenie niemal w każdej gałęzi medycyny. Obniżone jej stężenia zostały powiązane m.in. z licznymi chorobami autoimmunologicznymi, endokrynologicznymi, kardiologicznymi oraz dermatologicznymi. Również w ginekologii i położnictwie znaczenie witaminy D jest ogromne. Zainteresowanie witaminą D rośnie proporcjonalnie do liczby publikowanych badań i doniesień. Wytyczne licznych towarzystw naukowych obejmują coraz więcej wskazań do oznaczenia stężeń oraz ewentualnej suplementacji witaminy D. W artykule przedstawiono zarys szerokiego spektrum działań witaminy D ze szczególnym uwzględnieniem układu mięśniowo-szkieletowego, kryteriów diagnostycznych niedoborów oraz podstawowych wytycznych suplementacji. Rola witaminy D jest coraz lepiej poznawana, jednak wymagane są dalsze badania nad korelacją jej niedoborów z poszczególnymi jednostkami chorobowymi. Obecnie zainteresowaniem cieszą się publikacje dotyczące wpływu tej witaminy na wystąpienie oraz przebieg infekcji COVID-19. 

Aloplastyka stawu biodrowego (ang. Total Hip Arthroplasty – THA) i kolanowego (ang. Total Knee Arthroplasty – TKA) to jedne z najczęściej wykonywanych operacji ortopedycznych. Aloplastyka całkowita stanowi złoty standard leczenia końcowego stadium choroby zwyrodnieniowej stawu. Ze względu na wysoką efektywność w redukcji dolegliwości bólowych i poprawie funkcjonowania pacjentów na łamach czasopisma „The Lancet” została określona jako „operacja stulecia”. Zgodnie z danymi liczba wykonywanych procedur w ujęciu globalnym wzrasta z roku na rok. Niestety, u części chorych procesy mechaniczne i patofizjologiczne prowadzą z czasem do zużycia się elementów protez i konieczności ich wymiany na nowe. Alternatywą dla klasycznych protez są implanty „custom-made”. Znajdują one zastosowanie w przypadku obecności znacznych ubytków kostnych. Poza skomplikowanymi rewizjami protezy „szyte na miarę” znajdują także zastosowanie u chorych po wcześniejszych urazach, dysplazjach rozwojowych czy też ze zmianami onkologicznymi. Pierwszym etapem produkcji tego typu protez jest wykonanie badań obrazowych – najczęściej tomografii komputerowej. Na podstawie obrazów projektowany jest implant docelowy oraz plastikowa forma dla chirurga, która pomaga w przygotowaniu się do operacji i przećwiczeniu jej jeszcze przed salą operacyjną. Poza implantem i modelem firma zajmująca się produkcją dostarcza szczegółowych instrukcji co do właściwości samego implantu oraz optymalnych metod jego osadzania. Implanty „custom-made” są często jedyną alternatywą dla pacjentów ze znacznymi ubytkami kostnymi, w których przypadku nie ma możliwości zastosowania konwencjonalnych metod operacyjnych.

Choroby układu mięśniowo-szkieletowego, zarówno przewlekłe, jak i ostre, to jedna z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności w populacji światowej. Jednym z filarów leczenia chorób ortopedycznych są leki przeciwbólowe, a w szczególności niesteroidowe leki przeciwzapalne. Przydatnym narzędziem podczas wyboru odpowiedniej terapii jest drabina analgetyczna przedstawiona przez WHO, która pomaga dobrać natężenie terapii przeciwbólowej względem nasilenia dolegliwości bólowych. W większości przypadków zastosowanie znajdują niesteroidowe leki przeciwzapalne, które poza działaniem przeciwbólowym wykazują silne działanie przeciwzapalne, często kluczowe w walce z objawami chorobowymi. Niesteroidowe leki przeciwzapalne są stosowane w chorobach przewlekłych, tj. chorobie zwyrodnieniowej, reumatoidalnym zapaleniu stawów, dnie moczanowej oraz w ostrych urazach ortopedycznych. Pomimo pojawienia się wielu nowych substancji i coraz szerszej wiedzy dotyczącej etiologii wielu chorób niesteroidowe leki przeciwzapalne pozostają często podstawowym elementem terapii. Ponieważ wczesne wdrożenie prawidłowych terapii może spowolnić progresję chorób oraz opóźnić destrukcję stawów, wskazane jest niezwłoczne włączenie leczenia po rozpoznaniu jednostki chorobowej. Ze względu na szeroki wybór poszczególnych substancji z grupy NLPZ istotne jest indywidualne dobranie leku z uwzględnieniem czynników związanych z pacjentem oraz profilem danego preparatu.

Wstęp: Choroby stawów stanowią szeroką grupę schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego, które w znacznym stopniu wpływają na codzienną aktywność i funkcjonowanie pacjentów. Można je podzielić na przewlekłe w okresie stabilnym lub nasilenia objawów (szeroka grupa chorób reumatologicznych) oraz ostre, będące następstwem świeżych urazów. Leczenie większości chorób stawów jest złożone i z reguły obejmuje kompleksową terapię rehabilitacyjną, farmakologiczną oraz zabiegową. Choroby reumatoidalne obejmują około 300 jednostek chorobowych. Dla wielu istnieją szczegółowe wytyczne leczenia, uzależnione od etiologii zmian, ich umiejscowienia czy charakteru. Większości chorób stawów towarzyszy stan zapalny o różnym stopniu nasilenia, w związku z czym w wielu jednostkach chorobowych niesteroidowe leki przeciwzapalne stanowią podstawę farmakoterapii. Są one stosowane zarówno w leczeniu przewlekłym, jak i w okresach zaostrzenia stanów przewlekłych. Niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują szybkie działanie analgetyczne oraz przeciwzapalne. W przypadku znacznego nasilenia dolegliwości bólowych można je z powodzeniem łączyć z tramadolem. Najczęściej stosowana kombinacja to deksketoprofen i tramadol. W artykule zostaną przedstawione zasady farmakoterapii choroby zwyrodnieniowej stawów oraz ostrych napadów dny moczanowej. Zgodnie z danymi epidemiologicznymi obecna jest tendencja wzrostu zachorowań na dnę moczanową w ostatnich latach, co wiąże się najprawdopodobniej ze zmianą stylu życia oraz dietą. W przypadku ostrego napadu dny moczanowej skutecznym leczeniem jest stosowanie kolchicyny. Wczesne wdrożenie prawidłowego leczenia pozwala często na spowolnienie progresji zmian chorobowych oraz opóźnienie destrukcji stawów.

Wstęp: Rany związane z przeprowadzonymi zabiegami operacyjnymi są nieodłączną częścią chirurgii urazowo-ortopedycznej. Istotnym elementem dbania o ranę pooperacyjną jest stworzenie jak najlepszych warunków dla wygojenia się rany i powstania akceptowalnej przez chorego blizny. Wśród istotnych czynników wymienia się m.in. dostęp operacyjny, miejsce cięcia skóry, metody zamknięcia powłok oraz czynniki związane z pacjentem, takie jak choroby współistniejące. Powikłania mogące wystąpić podczas procesu gojenia się ran obniżają jakość życia chorych oraz stanowią obciążenie socjoekonomiczne dla systemu opieki zdrowotnej. Najczęstsze powikłania to infekcje ostre lub przewlekłe, rozejście się ran oraz nieprawidłowe wygojenie się ran i powstanie blizn hipertroficznych bądź keloidów. Współczesna medycyna oferuje szeroki zakres możliwości pielęgnacji ran i metod leczenia minimalizujących ryzyko wystąpienia groźnych powikłań. Warto wymienić spektrum środków antyseptycznych, takich jak poliheksanid, oktenidyna oraz związki jodowe. Charakteryzują się one możliwie najmniejszą toksycznością oraz szerokim spektrum działania. Zgodnie z Konsensusem z 2008 roku do Spraw Antyseptyki oktenidyna jest środkiem z wyboru pielęgnacji ran ostrych i pourazowych, poliheksanid jest zalecany w profilaktyce wystąpienia infekcji miejsca operowanego oraz w pielęgnacji ran oparzeniowych, z kolei związki jodowe są zalecane w przypadku leczenia ran głębokich. Należy podkreślić, że podstawą skutecznego leczenia ran jest ich odpowiednie oczyszczenie. Leczenie blizn zaczyna się w momencie wykonywania cięcia operacyjnego i śródoperacyjnego dopilnowania, aby powstająca rana miała jak najlepsze warunki gojenia. W przypadku powstania blizn hipertroficznych lub keloidów stosuje się liczne metody, które zostaną przedstawione w dalszej części artykułu.

Wstęp: Choroba zwyrodnieniowa stawów jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności w ujęciu globalnym. W zależności od zaawansowania choroby, lokalizacji zmian oraz czynników związanych z pacjentem dostępnych jest wiele metod leczenia, które można podzielić na metody zachowawcze i metody inwazyjne. Ból stanowi jeden z najpoważniejszych problemów pacjentów z chorobą zwyrodnieniową. Często kluczowym zagadnieniem z punktu widzenia chorego leczenia jest skuteczna walka z bólem. W tym celu stosuje się szereg substancji farmakologicznych zgodnie z drabiną anelgetyczną. Jednymi z najbardziej efektywnych i najczęściej przepisywanych leków pomagających w walce z bólem są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które zgodnie z nazwą wykazują silne działanie przeciwzapalne, ale także przeciwbólowe. Często stosowanie NLPZ pozwala na osiągnięcie satysfakcjonujących efektów leczenia w postaci istotnego zmniejszenia bólu, poprawy jakości życia pacjentów i funkcjonalności. W zależności od nasilenia bólu NLPZ mogą być stosowane same lub w połączeniu z innymi lekami przeciwbólowymi, takimi jak paracetamol czy słabe leki opioidowe. Należy pamiętać, że terapia przeciwbólowa w chorobie zwyrodnieniowej stawów może prowadzić do wystąpienia objawów niepożądanych związanych z podażą środków farmakologicznych. W przypadku niesteroidowych leków przeciwzapalnych najistotniejsze są powikłania gastroenterologiczne, nefrologiczne i kardiologiczne. W związku z powyższym terapia przeciwbólowa powinna być prowadzona świadomie, indywidualnie względem każdego pacjenta z uwzględnieniem zaawansowania bólu, chorób współistniejących, alergii i preferencji chorego oraz w sposób minimalizujący wystąpienie działań niepożądanych.

Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis – OA) jest zaliczana przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization – WHO) do grupy chorób, które w największym stopniu wpływają na współczynnik lat przeżytych w niepełnosprawności ujęciu populacji światowej. Powszechnie obserwuje się obniżenie średniego wieku pacjentów, w którym pojawiają się istotne dolegliwości związane z chorobą zwyrodnieniową, wpływające na zmniejszenie komfortu życia oraz zdolność do pracy. Wśród licznych metod terapii wymienia się schemat SYSADOA. Polega na stosowanie leków należących do grupy leków wolno działających w chorobie zwyrodnieniowej stawów (SYSADOA). Zalicza się do nich między innymi siarczany chondroityny oraz glukozaminy. Zgodnie z danymi naukowymi stosowanie preparatów z grupy SYSADOA powoduje łagodzenie bólu, zwiększenie funkcjonalność i sprawności pacjentów, a poprzez zjawisko synergii działania różnych substancji, zmniejsza konieczność podaży innych substancji o mniej korzystnym profilu bezpieczeństwa. Wiele źródeł naukowych potwierdza zasadność stosowania siarczanu chondroityny w chorobie zwyrodnieniowej o łagodnym i umiarkowanym stopniu nasilenia. Proces produkcyjny, skład cząsteczki, stopień oczyszczenia oraz pochodzenie siarczanu chondroityny mają znaczenie dla bioprzyswajalności i skuteczności. Istnieją dowody naukowe wykazujące, że siarczan glukozaminy i siarczan chondroityny opóźniają postęp degeneracji w chorobie zwyrodnieniowej stawów.