Niekorzystne działania steroidów podawanych miejscowo są często występującym zjawiskiem. W przy- padku ogólnej miejscowej steroidoterapii najczęściej występują wzrost ciśnienia tętniczego, hiperglikemia i posteroidowe zaczerwienienie twarzy. Do niekorzystnych miejscowych następstw steroidoterapii należą również miejscowe nasilenie bólu, miejscowe reakcje zapalne, zapalenie stawów, uszkodzenia ścięgien, miejscowe krwawienia, uszkodzenia nerwów, miejscowe martwice, zanik skóry i tkanki podskórnej. Przeciwwskazaniami do miejscowej iniekcyjnej steroidoterapii są uszkodzenia lub infekcje skóry, nadwrażliwość na podawane leki, złamania kości lub zagrażające uszkodzenia ścięgien, rozległe zniszczenia stawu, zaburzenia krzepnięcia grożące krwawieniem w miejscu iniekcji, obecność implantu w ostrzykiwanym stawie, nieustabilizowane nadciśnienie i niewyrównana cukrzyca. Przyjmuje się maksymalną ilość miejscowej terapii iniekcyjnej steroidami do czterech razy w roku do tej samej lokalizacji.
Dział: Metody terapii
Dostawowa terapia steroidowa jest powszechnie stosowana w leczeniu zwyrodnień stawów i chorób reumatologicznych. Liczne badania potwierdzają skuteczność takiego leczenia zmniejszającego ból i inne objawy, nieuszkadzającego samych stawów ani ich funkcji. Iniekcje pozastawowe obejmują tkanki miękkie: ścięgna, kaletki, mięśnie lub okolice sąsiadujące z bolesnymi miejscami (przestrzeń podbarkowa powyżej pierścienia rotatorów, przestrzeń nadtwardówkowa kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego). Omówiono wybrane przykłady technik dostawowych i pozastawowych iniekcji steroidowych.
Choroba zwyrodnieniowa stawów (OA) jest przewlekłą artropatią zwyrodnieniową, która wiąże się z bólem, niepełnosprawnością i pogorszeniem jakości życia związanej ze zdrowiem. OA najczęściej dotyczy stawów kolanowych, biodrowych, rąk i kręgosłupa. Siarczan chondroityny (CS) redukuje ból i poprawia funkcję u chorych z OA. CS jest bezpiecznym i skutecznym leczeniem OA i prawie nie wykazuje efektów ubocznych. Wśród leków zmniejszających ból zajmuje wysoką pozycję, ponieważ w przeciwieństwie do szeroko stosowanych niesterydowych leków przeciwzapalnych (NSLPZ) nie wykazuje działań niepożądanych, zwłaszcza ze strony przewodu pokarmowego, co powoduje zmniejszenie przyjmowania NSLPZ i ich efekty uboczne. U osób starszych, ze względu na ryzyko występowania oprócz OA również innych chorób współistniejących, bardzo istotne są przy wyborze leczenia bezpieczeństwo terapii oraz brak ryzyka ewentualnych interakcji lekowych. Należy również podkreślić, że znaczenie ma jakość wysoko oczyszczonego siarczanu chondroityny (hpCS) jako warunek bezpiecznych i skutecznych preparatów. EULAR i ESCEO rekomendują hpCS do leczenia objawowego choroby zwyrodnieniowej.
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą chorobą narządu ruchu. Silna ekspresja czynników ryzyka, takich jak otyłość, źle dobrana dieta, kontuzje podczas aktywności sportowych bez odpowiedniego przygotowania i dostosowania do możliwości biologicznych organizmu, przeciążanie narządu ruchu spowodowane nieergonomicznymi warunkami pracy sprzyjają rozwojowi zmian zwyrodnieniowych stawów. Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka jest stawem siodełkowym o unikatowej architekturze anatomicznej, umożliwiającej szeroki zakres ruchów w stawie. Przyjmuje się, że zmiany zwyrodnieniowe stawu CMC 1 stanową 10% wszystkich zmian zwyrodnieniowych dotykających stawy człowieka. Choroba zwyrodnieniowa stawu CMC 1 kciuka jest drugą pod względem częstości lokalizacją zmian zwyrodnieniowych w obrębie ręki. Objawy kliniczne to: ból, osłabienie siły ręki, bolesność palpacyjna w rzucie stawu CMC 1 oraz dodatni test mielenia. Diagnostyka obejmuje badanie RTG. Dostępne są leczenie nieoperacyjne i operacyjne (trapezektomia, trapezektomia z plastyką hamakową, artrodeza, endoprotezoplastyka, resekcja stawu z interpozycją).
Miejscowa steroidowa terapia iniekcyjna jest powszechnie stosowana w praktyce ortopedycznej od 70 lat. Pomimo jej rozpowszechnienia pozostają liczne kontrowersje i nieustannie dochodzą nowe informacje od praktyków i grup badawczych. Autorzy przedstawiają istotne informacje na temat steroidów i szczegółowy opis praktycznego postępowania w celu dalszego doskonalenia leczenia z miejscowym użyciem steroidów.
Ponad 200 tys. pacjentów rocznie oczekuje w Polsce na zabieg endoprotezoplastyki. Epidemia była kluczowym uwarunkowaniem zaburzającym funkcjonowanie w obszarze udzielania tych świadczeń w 2020 r. Należy się liczyć z faktem wzrostu liczby oczekujących chorych na operację. Dlatego potrzebujemy wiedzy, jak postępować z pacjentem w przypadkach odroczonych zabiegów endoprotezoplastyki biodra i kolana w zakresie bezpiecznej terapii przeciwbólowej. Drabina analgetyczna to schemat stosowania leków przeciwbólowych, opracowany przez WHO. Schemat ten zawiera kilka stopni odczuwania bólu, do których przypisane zostały odpowiednie leki, jakie powinny być użyte w celu jego zniesienia. Zastosowanie siarczanu chondroityny (leki RX) i iniekcji dostawowych z kwasu hialuronowego wydaje się być bezpiecznym i skutecznym rozwiązaniem problemu bólu w trakcie oczekiwania na operację.
Długotrwały efekt przeciwbólowy w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów jest oczekiwany, życzeniowy i trudny do osiągnięcia, ale możliwy. Możliwość taka istnieje, jeżeli wdrożymy równocześnie postępowanie wielokierunkowe: ortopedyczne i farmakologiczne, a szczególnie chondroprotekcyjne. Zasadność postępowania wielokierunkowego wynika z rozpoznania ustalonego zgodnie z zasadami Evident Based Orthopaedics. Postępowanie ortopedyczne jest postępowaniem biomechanicznym, zmierzającym do rozpoznania zaburzeń osiowych kończyn i kręgosłupa, asymetrii obciążania, a tym samym lokalizacji przeciążeń. Zaburzenia te często wynikają z hipermobilności, różnicy długości kończyn dolnych, pochylenia trójkąta miednicowego, zaburzeń rozwojowych czy wrodzonych odcinkowych odstępstw od „złotej proporcji” Leonarda da Vinci. Postępowanie farmakologiczne okazuje się pomocne podczas wdrażania biomechanicznych zasad postępowania, ponieważ poprawia komfort chorego. Leki przeciwbólowe z grupy NLPZ są wprawdzie skuteczne, ale posiadają wiele przeciwwskazań ogólnoustrojownych, które należy uwzględnić, by nie zaszkodzić choremu. Leki te mogą być stosowane możliwie jak najkrócej, jedynie do czasu wdrożenia zaopatrzenia ortopedycznego. Istotne prognostycznie jest wczesne wdrożenie i wielomiesięczne stosowanie leczenia chondroprotekcyjnego z zastosowaniem wołowego siarczanu chondroityny. Według piśmiennictwa preparat ten zyskał wiele pozytywnych opinii uznanych na świecie towarzystw naukowych. Ważnym aspektem praktycznym jest możliwość przyjęcia przez pacjenta pełnej dawki raz dziennie 800–1200 mg, zależnie od stopnia uszkodzenia chrząstki stawowej. Według piśmiennictwa większość wiarygodnych badań dla siarczanu chondroityny zostało wykonanych właśnie na siarczanie pochodzenia wołowego w dawce 800–1200 mg. Od 2004 roku właśnie ten wysokooczyszczony CS uznany jest za referencyjny standard jakości farmaceutycznej według Farmakopei Europejskiej. Efekt przeciwbólowy CS wołowego wykazuje istotność statystyczną vs. placebo już po 3 miesiącach stosowania. Także w tym czasie obserwowany jest korzystny wpływ na zmniejszenie przyjmowania NLPZ. CS posiada dobrze opisane molekularne mechanizmy działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego.