Większość pacjentów zgłasza się do gabinetu ortopedycznego z powodu bólu, zarówno przewlekłego (jak w chorobie zwyrodnieniowej stawów), jak i związanego z urazami czy przebytymi zabiegami operacyjnymi. Dlatego grupą leków najczęściej stosowanych w ortopedii są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Biorąc pod uwagę, jak ważne jest ich działanie zarówno przeciwbólowe, jak i przeciwzapalne, NLPZ pomimo swoich skutków ubocznych pozostają najczęściej stosowanymi analgetykami.
Dział: Metody terapii
Dolegliwości bólowe kręgosłupa dotyczą nawet połowy społeczeństwa po 30. roku życia, a problem ten wraz z wiekiem nasila się i po 55. roku życia dotyczy już prawie każdego. Leczenie farmakologiczne polega na stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz zmniejszających napięcie mięśni szkieletowych. Do najczęściej stosowanych miorelaksantów należy prydynol. Jest silnym lekiem antycholinergicznym działającym ośrodkowo i obwodowo. W artykule omówiono wskazania do jego zastosowania i profil bezpieczeństwa leku.
Niedokrwistość jest częstym zaburzeniem, występującym we wszystkich grupach wiekowych i towarzyszącym chorobom różnych narządów i układów. Charakteryzuje się małą liczbą krwinek czerwonych lub stężeniem hemoglobiny poniżej normy, co prowadzi do niedostatecznego zaopatrzenia tkanek w tlen. Niedokrwistość jest szczególnie istotnym problemem klinicznym w przypadku chorych operowanych. Może uniemożliwić przeprowadzenie operacji, a także prowadzić do poważnych powikłań. Operacje ortopedyczne są często rozległe i długotrwałe. Pacjenci z wykrytą niedokrwistością przed planowaną operacją ortopedyczną wymagają, w związku z tym odpowiedniego przygotowania i leczenia w celu zwiększenia stężenia hemoglobiny. Z kolei niedokrwistość po operacji ortopedycznej może wpłynąć na proces rehabilitacji i rekonwalescencji, dlatego wymaga leczenia w postaci suplementacji żelaza, witamin i minerałów, a w cięższych przypadkach transfuzji krwi. Należy podkreślić, że w każdym przypadku diagnostyka niedokrwistości musi uwzględniać rozpoznanie choroby podstawowej, a leczenie musi mieć charakter przyczynowy.
Osteoporoza, znana również jako zrzeszotnienie kości, jest najczęstszą układową chorobą układu szkieletowego, charakteryzującą się ogólnym ubytkiem masy kostnej i upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną podatnością na złamania. Według wyników badań przeprowadzonych przez specjalistów z International Osteoporosis Foundation (IOF) na całym świecie złamania związane z osteoporozą dotyczą jednej na trzy kobiety powyżej 50. roku życia oraz jednego na pięciu mężczyzn powyżej 50. roku życia.
Ból kręgosłupa jest jedną z najczęściej zgłaszanych dolegliwości z zakresu narządu ruchu. Wiąże się on m.in. z obniżeniem jakości życia, ograniczeniem aktywności, absencją chorobową, a w części przypadków – z utratą zdolności do wykonywania określonych zawodów czy utratą ogólnej sprawności. Dolegliwości bólowe kręgosłupa mogą być spowodowane uciskiem na korzenie nerwowe lub nerwy rdzeniowe, rdzeń kręgowy, dyskopatią, chorobą zwyrodnieniową postępującą wraz z wiekiem, niewydolnością aparatu więzadłowego czy zwiększonym napięciem mięśniowym mięśni grzbietu. Zdiagnozowanie przyczyny bólu kręgosłupa pozwala na dobranie właściwej metody leczenia pacjenta. Leczenie bólu kręgosłupa opiera się na połączeniu farmakoterapii, rehabilitacji, modyfikacji stylu życia, a niekiedy może wymagać leczenia operacyjnego. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak na przykład nimesulid, są preferowane w leczeniu bólu ostrego lub przy zaostrzeniu bólu przewlekłego, skutecznie zmniejszają dolegliwości bólowe oraz objawy stanu zapalnego. Należy pamiętać, iż nimesulid, podobnie jak inne leki z grupy NLPZ, może wywołać działania niepożądane. Jednak m.in. ze względu na niskie powinowactwo nimesulidu do hamowania cyklooksygenazy-1 w błonie śluzowej przewodu pokarmowego ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego związanych ze stosowaniem nimesulidu jest stosunkowo niskie.
Podawane doustnie niesteroidowe leki przeciwzapalne są skuteczne w leczeniu rozmaitych ostrych i przewlekłych stanów bólowych, ale ich stosowanie może się wiązać z poważnymi ogólnoustrojowymi działaniami niepożądanymi, które są skorelowane z terapeutycznymi poziomami leku w osoczu. W celu zminimalizowania częstotliwości występowania zdarzeń ogólnoustrojowych związanych z lekami opracowano miejscowe preparaty niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W przypadku bólu regionalnego preparaty miejscowe stanowią interesującą opcję leczenia, zwłaszcza u pacjentów ze współistniejącą chorobą przewlekłą, u których leki przeciwbólowe o działaniu ogólnoustrojowym mogą powodować poważne działania niepożądane. Stosowanie miejscowych leków przeciwzapalnych minimalizuje niekorzystne interakcje z innymi lekami przyjmowanymi przez pacjenta i pozwala im oddziaływać precyzyjnie na miejsce bólu. W przypadku sprayu preparat nanosimy na skórę poprzez rozpylenie go na bolące miejsce, co poprawia precyzję aplikacji. Ponadto skuteczność miejscowych NLPZ była porównywalna z tą uzyskaną po podaniu tych leków innymi drogami.
Choroba zwyrodnieniowa stawów nadgarstka jest powszechnym problemem, który może prowadzić do bólu, ograniczenia zakresu ruchu oraz niestabilności, znacznie wpływając na funkcjonowanie ręki. Diagnoza choroby opiera się na obserwacji objawów pacjenta, badaniu klinicznym oraz wynikach badań obrazowych, takich jak zdjęcia RTG, a w wybranych przypadkach – rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa. Istnieje wiele metod leczenia, począwszy od terapii zachowawczych, takich jak unieruchomienie, ortezy, kinezyterapia, po terapie farmakologiczne, jak np. podanie dostawowo kwasu hialuronowego i stosowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Leczenie operacyjne może być konieczne w zaawansowanych przypadkach, gdy metody zachowawcze nie przynoszą ulgi. Operacje artrodezy stawów nadgarstka są jednym z najskuteczniejszych sposobów na stabilizację stawów i zmniejszenie bólu. Wybór odpowiedniej metody zależy od przyczyny, zaawansowania choroby oraz indywidualnych cech pacjenta. Artrodezy śródnadgarstkowe, takie jak artrodeza STT, SL, four corner czy TWA, są często stosowane w przypadku zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) jest przewlekłą chorobą zapalną, która obejmuje przede wszystkim kręgosłup i stawy krzyżowo-biodrowe, powodując ból, sztywność i ograniczony zakres ruchu. Uważa się, że jest to rodzaj seronegatywnego zapalenia stawów, którego przyczyną jest połączenie czynników genetycznych i środowiskowych. Rozpoznanie ZZSK jest trudne, ponieważ objawy zwykle rozwijają się powoli i mogą być podobne do objawów w innych schorzeniach. Leczenie ZZSK obejmuje połączenie farmakoterapii, rehabilitacji i modyfikacji stylu życia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak diklofenak, skutecznie zmniejszają dolegliwości bólowe i objawy stanu zapalnego. Ćwiczenia i fizykoterapia pomagają w utrzymaniu sprawności i dobrego zakresu ruchu oraz zapobiegają szybkiemu postępowi choroby. Codzienne funkcjonowanie z ZZSK może być trudne, ale przy odpowiednim leczeniu chorzy mogą prowadzić normalne i aktywne życie. Regularne monitorowanie i leczenie objawów pomagają zapobiegać powikłaniom i zapewniają pacjentom najlepszą możliwą opiekę.
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest przewlekłą artropatią zwyrodnieniową kręgosłupa, która wiąże się z bólem, niepełnosprawnością, pogorszeniem jakości życia związanej ze zdrowiem. Dotychczasowe metody leczenia choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa polegają głównie na stosowaniu zabiegów rehabilitacyjnych, zaopatrzenia ortopedycznego, leków przeciwbólowych, niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Stwierdzono, że terapia ciepłem o umiarkowanej temperaturze stosowana przez 8 godzin bezpośrednio na skórę jest skuteczna w leczeniu ostrego bólu mięśniowego krzyża. Wśród środków zmniejszających ból wysoką pozycję zajmują kompresy termiczne o umiarkowanej temperaturze, ponieważ w przeciwieństwie do szeroko stosowanych NLPZ nie wykazują działań niepożądanych, zwłaszcza ze strony przewodu pokarmowego.
Niekorzystne działania steroidów podawanych miejscowo są często występującym zjawiskiem. W przy- padku ogólnej miejscowej steroidoterapii najczęściej występują wzrost ciśnienia tętniczego, hiperglikemia i posteroidowe zaczerwienienie twarzy. Do niekorzystnych miejscowych następstw steroidoterapii należą również miejscowe nasilenie bólu, miejscowe reakcje zapalne, zapalenie stawów, uszkodzenia ścięgien, miejscowe krwawienia, uszkodzenia nerwów, miejscowe martwice, zanik skóry i tkanki podskórnej. Przeciwwskazaniami do miejscowej iniekcyjnej steroidoterapii są uszkodzenia lub infekcje skóry, nadwrażliwość na podawane leki, złamania kości lub zagrażające uszkodzenia ścięgien, rozległe zniszczenia stawu, zaburzenia krzepnięcia grożące krwawieniem w miejscu iniekcji, obecność implantu w ostrzykiwanym stawie, nieustabilizowane nadciśnienie i niewyrównana cukrzyca. Przyjmuje się maksymalną ilość miejscowej terapii iniekcyjnej steroidami do czterech razy w roku do tej samej lokalizacji.
Dostawowa terapia steroidowa jest powszechnie stosowana w leczeniu zwyrodnień stawów i chorób reumatologicznych. Liczne badania potwierdzają skuteczność takiego leczenia zmniejszającego ból i inne objawy, nieuszkadzającego samych stawów ani ich funkcji. Iniekcje pozastawowe obejmują tkanki miękkie: ścięgna, kaletki, mięśnie lub okolice sąsiadujące z bolesnymi miejscami (przestrzeń podbarkowa powyżej pierścienia rotatorów, przestrzeń nadtwardówkowa kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego). Omówiono wybrane przykłady technik dostawowych i pozastawowych iniekcji steroidowych.
Choroba zwyrodnieniowa stawów (OA) jest przewlekłą artropatią zwyrodnieniową, która wiąże się z bólem, niepełnosprawnością i pogorszeniem jakości życia związanej ze zdrowiem. OA najczęściej dotyczy stawów kolanowych, biodrowych, rąk i kręgosłupa. Siarczan chondroityny (CS) redukuje ból i poprawia funkcję u chorych z OA. CS jest bezpiecznym i skutecznym leczeniem OA i prawie nie wykazuje efektów ubocznych. Wśród leków zmniejszających ból zajmuje wysoką pozycję, ponieważ w przeciwieństwie do szeroko stosowanych niesterydowych leków przeciwzapalnych (NSLPZ) nie wykazuje działań niepożądanych, zwłaszcza ze strony przewodu pokarmowego, co powoduje zmniejszenie przyjmowania NSLPZ i ich efekty uboczne. U osób starszych, ze względu na ryzyko występowania oprócz OA również innych chorób współistniejących, bardzo istotne są przy wyborze leczenia bezpieczeństwo terapii oraz brak ryzyka ewentualnych interakcji lekowych. Należy również podkreślić, że znaczenie ma jakość wysoko oczyszczonego siarczanu chondroityny (hpCS) jako warunek bezpiecznych i skutecznych preparatów. EULAR i ESCEO rekomendują hpCS do leczenia objawowego choroby zwyrodnieniowej.