Witamina D3 w praktyce lekarza ortopedy

Ostatnie lata to duże zainteresowanie rolą witaminy D w organizmie człowieka, rolą, która wykracza poza funkcje regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Wiąże się to z identyfikacją receptorów kalcytriolu w wielu tkankach. W szczególności gdy szacuje się, że w Polsce większość populacji ogólnej i wszystkie osoby po 65. roku życia mają średni lub ciężki niedobór witaminy D [1, 2]. Pozwoliło to sformułować teorie na temat plejotropowego, czyli wielokierunkowego, działania witaminy D, a jej niedobór powiązano z wpływem na wiele schorzeń. Teorię tę potwierdzają wyniki wielu badań obserwacyjnych, w których wykazano istotny związek między niedoborem witaminy D a zwiększonym ryzykiem występowania i rozwoju różnych chorób cywilizacyjnych, w szczególności w krajach Północy, takich jak infekcje układu oddechowego, cukrzyca typu 1. i 2., nadciśnienie tętnicze, nowotwory, choroby autoimmunologiczne, choroby neurologiczne i psychiatryczne [3, 4]. 
Spośród wielu koncepcji roli witaminy D bezsprzeczny jest jej wpływ na układ kostno-stawowy i metabolizm kostny. Pojawiają się doniesienia, że niski poziom witaminy D może wpływać na wynik różnych operacji ortopedycznych i długość pobytu w szpitalu [5, 6]. 

Witamina słońca

Witamina D może być syntetyzowana w skórze poprzez promieniowanie ultrafioletowe (głównie promieniowanie UVB, 290–315 nm) lub przyjmowana w diecie (pokarmy bogate w witaminę D lub suplementy). W ten sposób powstaje aż 80–100% tej witaminy [4]. 
W Polsce synteza skórna może być efektywna w okresie od maja do września, pomiędzy godz. 10.00 a 15.00, gdy chmury nie przysłaniają słońca. U osób z jasną karnacją wystarczy 15-minutowa ekspozycja na słońce (minimum 18% powierzchni ciała, tj. odsłonięte przedramiona i podudzia, bez używania filtrów ochronnych), aby wytworzyła się odpowiednia ilość witaminy D, odpowiadająca ok. 2000–4000 IU na dobę. Niestety, w Europie Środkowej w okresie od października do marca nie ma optymalnych warunków słonecznych do powstawania wystarczającej ilości witaminy. 
Witamina D dostarczana z pożywieniem jest w stanie pokryć maksymalnie 20% dziennego zapotrzebowania. Znajduje się ona w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak tłuste ryby morskie (łosoś, sardynka, makrela), oleje rybie (tran), jaja, wątróbka oraz w mniejszych ilościach w mięsie czerwonym i drobiowym, a także w podrobach i produktach mlecznych. Należy jednak podkreślić, że gdy wykluczymy syntezę skórną (unikanie słońca, przebywanie w pomieszczeniach, stosowanie kremów z filtrem), nie jesteśmy w stanie dostarczyć z pożywieniem wystarczającej ilości witaminy. Warto przy tym zaznaczyć, że do jej prawidłowego przyswajania niezbędna jest odpowiednia ilość tłuszczu w pożywieniu. 
Naświetlanie skóry powoduje przekształcenie 7-dehydrocholesterolu (pochodzącej z cholesterolu formy prekursorowej) w prewitaminę D3 (cholekalcyferol). Następnie witamina D jest transportowana w postaci związanej z białkiem wiążącym witaminę D (vitamin D binding protein – VDBP) do wątroby, gdzie jest dalej przetwarzana do 25-hydroksywitaminy D [25(OH)D lub kalcydiolu] przez enzym 25-hydroksylazę. 25(OH)D nie jest metabolitem aktywnym, natomiast bardzo stabilnym, o stosunkowo dł...