Autor: Paweł Małdyk

Wstęp: Choroba zwyrodnieniowa stawów jest jedną z wiodących przyczyn niepełnosprawności w populacji światowej. Z powodu dolegliwości bólowych, sztywności i zmniejszenia sprawności danego stawu w znacznym stopniu wpływa na ograniczenie aktywności i funkcjonowanie chorych. Dostępnych jest wiele metod leczenia i usprawniania pacjentów dotkniętych chorobą zwyrodnieniową – zarówno zachowawczych, jak i operacyjnych. Jedną z nich jest stosowanie leków z grupy symptomatic slow acting drugs in ostheoarthritis (SYSADOA). Zalicza się do nich siarczany chondroityny oraz glukozaminy. Zgodnie z danymi naukowymi, stosowanie prepara- tów z grupy SYSADOA powoduje łagodzenie bólu, zwiększa funkcjonalność i sprawność pacjentów, a poprzez zjawisko synergii działania różnych substancji zmniejsza konieczność podawania innych substancji o mniej korzystnym profilu bezpieczeństwa. Większość dostępnych źródeł potwierdza zasadność stosowania siarczanu chondroityny (chondroitin sulphate – CS) w chorobie zwyrodnieniowej o łagodnym i umiarkowanym stopniu nasilenia. Wykazano także, że proces produkcyjny, skład cząsteczki, stopień oczyszczenia oraz pochodzenie CS mają znaczenie dla bioprzyswajalności i skuteczności działania. W związku z tym istotne jest stosowanie CS o wysokim stopniu oczyszczenia. Ważne jest także, szczególnie w przypadku suplementów, stosowanie siarczanów dostępnych na rynku od dłuższego czasu, dla których istnieją badania kliniczne wskazujące na ich skuteczność i dobrą bioprzyswajalność, z uwzględnieniem dawki i źródła pochodzenia siarczanu.

Systematyczna aktywność fizyczna jest istotnym czynnikiem zmniejszającym śmiertelność spowodowaną chorobami układu krążenia i śmiertelność ogólną w populacji światowej. W ostatnich latach coraz większy odsetek ludzi stara się prowadzić zdrowy tryb życia i uprawiać sport przynajmniej w formie rekreacyjnej. Jest to pozytywne zjawisko. Niestety, część osób nie dostosowuje swojej kondycji i umiejętności do podejmowanych aktywności fizycznych. Brak racjonalnego dostosowania aktywności i podejmowanie czynności przekraczających możliwości kompensacyjne i przygotowanie organizmu prowadzi do urazów związanych ze sportem. Największy odsetek takich urazów dotyczy populacji osób młodych oraz w średnim wieku, częściej mężczyzn. Wykazano, że ze sportów grupowych największy odsetek urazów notuje się w piłce nożnej oraz w baseballu. W przypadku sportów indywidualnych istotną rolę w tych statystykach odgrywają bieganie, jazda na rowerze oraz na rolkach czy łyżwach. Podstawą postępowania w łagodnych i umiarkowanych urazach jest schemat PRICE(M) zalecający ochronę, oszczędzanie, chłodzenie, kompresję oraz uniesienie (elewację) uszkodzonej okolic ciała. Należy go wdrożyć najpóźniej w okresie 24–48 godzin po urazie. PRICE(M) ma na celu zapewnienie optymalnych warunków do gojenia się i regeneracji uszkodzonych tkanek oraz zapobieganie wtórnym urazom. Rozszerzony schemat zakłada wdrożenie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych w formie miejscowej i/lub ogólnoustrojowej. W przypadku nasilonych objawów lub braku poprawy w okresie 2–3 dni wskazana jest konsultacja lekarska.

Trudno gojące się rany pooperacyjne stanowią istotny problem kliniczny zarówno dla pacjenta, jak i lekarza. Wiążą się przede wszystkim z obniżeniem jakości życia chorego. Mogą także skutkować powikłaniami ogólnoustrojowymi groźnymi dla życia pacjenta. Do najczęstszych powikłań związanych z ranami pooperacyjnymi zalicza się: infekcję ran, rozejście się brzegów rany oraz powstanie nieprawidłowej tkanki bliznowatej. Wymienia się wiele czynników związanych z pacjentem i samym zabiegiem operacyjnym wpływających na proces gojenia. Należy podkreślić, że proces pielęgnacji rany i zapobiegania powikłaniom rozpoczyna się jeszcze przed operacją i wykonaniem chirurgicznego cięcia. Dotyczy to z jednej strony planowania odpowiedniego dostępu, linii cięć oraz zszywania tkanek, ale także wyrównywania zaburzeń gospodarki ustrojowej pacjenta mogących utrudniać późniejsze gojenie się ran. W okresie pooperacyjnym kluczowa jest rola antyseptyki, prawidłowej pielęgnacji rany i stosowania odpowiednich opatrunków i preparatów. W przypadku nieprawidłowego gojenia się rany istotna jest szybka diagnostyka i w razie potrzeby wdrożenie odpowiedniego leczenia. Nieprawidłowo gojące się rany stanowią nie tylko problem estetyczny, ale w niektórych przypadkach mogą stanowić zagrożenie dla życia pacjenta.

Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) jest istotną przyczyną niepełnosprawności w populacji światowej. W zależności od stopnia choroby, lokalizacji zmian i czynników związanych z pacjentem dostępnych jest wiele metod leczenia. Właściwie na każdym etapie choroby kluczowe jest zwalczanie dolegliwości bólowych. W tym celu stosowany jest arsenał leków – od paracetamolu i niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), po silne i słabe leki opioidowe. Często pozwalają one na osiągnięcie satysfakcjonujących efektów klinicznych w postaci zmniejszenia bólu, poprawy jakości życia pacjentów i funkcjonalności. Należy jednak pamiętać, że terapia przeciwbólowa w ChZS może być związana z wystąpieniem objawów niepożądanych związanych z podażą środków farmakologicznych. W przypadku paracetamolu najbardziej niebezpiecznym powikłaniem jest zatrucie, które może powodować niewydolność wątroby. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą powodować m.in. problemy gastroenterologiczne czy nefrologiczne. Leki opioidowe można przedawkować (ze wszystkimi objawami pobudzenia receptorów opioidowych), a u starszych ludzi mogą wpływać na zwiększenie ryzyka urazów wtórnych do upadków. W związku z powyższym terapia przeciwbólowa powinna być prowadzona świadomie, indywidualnie względem każdego pacjenta z uwzględnieniem zaawansowania bólu, chorób współistniejących, alergii i preferencji chorego oraz w sposób minimalizujący wystąpienie działań niepożądanych.

Żylna choroba zatorowo-zakrzepowa (ŻChZZ) w postaci zakrzepicy żył głębokich (ZŻG) i zatorowości płucnej (ZP) jest jednym z najpoważniejszych powikłań, jakie mogą towarzyszyć rozległym urazom oraz dużym operacjom ortopedycznym. Zgodnie z szacunkami w samych Stanach Zjednoczonych rocznie prawie 1 mln pacjentów rozwija ŻChZZ, z czego ok. 300 tys. przypadków ze skutkiem śmiertelnym. Choroba często przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo, w związku z czym jej diagnostyka bywa utrudniona. W najgorszym przypadku choroba ta może prowadzić do zgonu pacjenta. Głównym mechanizmem śmierci u pacjentów z ostrą zatorowością płucną jest niewydolność prawokomorowa serca. Zarówno traumatologia, jak i ortopedia z rozległymi operacjami kończyn dolnych predysponuje do rozwoju zmian zakrzepowych, ponieważ zaburzone zostają wszystkie trzy składowe klasycznej triady Virchowa. Również zabiegi ortopedyczne na kończynie górnej powikłane są ryzykiem wystąpienia zakrzepicy, jednak jest to znacznie rzadsze niż w przypadku operacji miednicy, kończyn dolnych oraz rozległych urazów. Wczesne rozpoznanie ŻChZZ oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia jest kluczowe dla poprawy rokowania pacjentów, zmniejszenia odsetka śmiertelności oraz skrócenia czasu hospitalizacji.

Stany zapalne stawów stanowią szeroką grupę schorzeń układu mięśniowo- -szkieletowego. Choroby te można podzielić na przewlekłe wraz z zaostrzeniami oraz ostre, będące następstwem świeżych urazów. Terapia większości stanów zapalnych stawów jest złożona. Często wymaga kompleksowego podejścia rehabilitacyjnego, farmakologicznego oraz zabiegowego.

Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis – OA) jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności w populacji. Głównym objawem OA są dolegliwości bólowe, które mogą znacznie ograniczać aktywność i funkcjonowanie pacjentów. Jedną z dostępnych metod leczenia OA jest stosowanie leków z grupy symptomatic slow acting drugs in ostheoarthritis (SYSADOA), a wśród nich siarczanu chondroityny (chondroitin sulphate – CS) i glukozaminy. Głównymi ideami stosowania SYSADOA są łagodzenie bólu, poprawa funkcjonalności oraz zmniejszenie konieczności podaży leków z innych grup, wykazujących się większym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.

Wstęp: Choroby reumatyczne to grupa schorzeń charakteryzująca się obecnością przewlekłych zmian zapalnych w obrębie tkanki łącznej. Najczęściej występujące choroby reumatoidalne to choroba zwyrodnieniowa stawów, reumatoidalne zapalenie stawów oraz zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Choć etiologia większości chorób reumatycznych jest podobna, często objawy oraz strategie leczenia są zróżnicowane. W przypadku choroby zwyrodnieniowej podstawę leczenia farmakologicznego stanowią odpowiednie leki z drabiny analgetycznej, w zależności od stopnia zaawansowania choroby 
i nasilenia objawów. W reumatoidalnym zapaleniu stawów podstawę terapii stanowią leki modyfikujące przebieg choroby na czele z metotreksatem, natomiast w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa – leki z grupy niesteroidowych przeciwzapalnych. W każdym ze schorzeń jednym z dominujących objawów są nasilone dolegliwości bólowe oraz stan zapalny o różnym stopniu nasilenia. W związku 
z tym w większości przypadków niesteroidowe leki przeciwzapalne mają istotne znaczenie, jeśli nie jako terapia podstawowa – jak w przypadku zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa, to jako leczenie wspomagające w przypadku nasilenia lub zaostrzenia objawów chorobowych. Wczesne wdrożenie prawidłowych terapii pozwala często na spowolnienie progresji chorób oraz opóźnienie destrukcji stawów, w związku z czym wskazane jest niezwłoczne włączenie leczenia po rozpoznaniu jednostki chorobowej. 

Abstract: Rheumatic diseases are a group of diseases characterized by the presence of chronic inflammatory changes within the connective tissue. The most frequent rheumatoid diseases are osteoarthritis, rheumatoid arthritis and ankylosing spondylitis. Although the etiology of most rheumatic diseases is similar, the symptoms and treatment strategies are often varied. In the case of degenerative disease, the medication is based on the appropriate medications from the analgesic ladder, depending on the severity of the disease and the severity of the symptoms. In rheumatoid arthritis therapy is based on disease-modifying drugs at the forefront of methotrexate, while in ankylosing spondylitis - non-steroidal anti-inflammatory drugs. In each of the diseases, one of the dominant symptoms are severe pain and inflammation with varying degrees of severity. Therefore, in most cases, non-steroidal anti-inflammatory drugs are important, if not as a basic therapy - as in the case of ankylosing spondylitis, as an adjunctive treatment in the case of exacerbation of disease symptoms. Early implementation of correct therapies often allows for a slower progression of diseases and a delay in the destruction of joints, therefore immediate treatment after diagnosis is recommended.