Osteoporoza – mit a realia

Problematyka osteoporozy wydaje się powszechnie znana, zawiera jednak liczne składowe wielospecjalistyczne, mające wpływ na wydarzenia towarzyszące, wikłające pozornie zasadne procesy leczenia.

Wyszukiwania internetowe obrazują orientacyjny stopień zainteresowania omawianym problemem. I tak: 

• choroby ortopedyczne – 6 230 000 wyników (0,48 s), 
• choroby geriatryczne – 151 000 wyników (0,42 s), 
• geriatria a osteoporoza – 102 000 wyników (0,41 s), 
• geriatria – 52 800 000 wyników (0,64 s), 
• osteoporoza – 2 430 000 wyników (0,49 s).

Tak wysoka liczba zainteresowań osteoporozą świadczy o powszechności problemu. 

Częstość osteoporozy w populacji osób powyżej 50. roku życia u kobiet: Polska – 20,1%, Włochy – 23,4%, u mężczyzn: Polska – 5,8%, Szwecja – 6,9%. Według danych NFZ z 2018 r. osteoporozę stwierdzono u 1 700 000 kobiet i 400 000 mężczyzn. Ponadto 74% (1 560 000 osób) nie jest objęte diagnostyką ani leczeniem [1].

Czynniki ryzyka osteoporozy – etiologia 

Czynniki ryzyka osteoporozy socjalne to: 

• wiek (po stmenopauzalny kobiet), 
• palenie tytoniu,
• nadmierne spożywanie alkoholu, 
• niedobory witaminy D, 
• niedobory żywieniowe wapnia i fosforu, 
• brak aktywności fizycznej, 
• długotrwałe unieruchomienie pacjenta, 
• niskie BMI.
   

Czynniki hormonalne/humoralne to: 

• hipogonadyzm – obniżony poziom hormonów płciowych, 
• zaburzenia endokrynologiczne, jak zespół Cushinga, niedoczynność i nadczynność tarczycy, akromegalia, cukrzyca typu 1. i 2., zaburzenia czynności przytarczyc, 
• zespoły złego wchłaniania, 
• przewlekłe choroby zapalne (np. RZS), 
• przewlekła choroba nerek, 
• choroba nowotworowa.
   

Czynniki farmakologiczne to: 

• glikokortykosteroidy, 
• inhibitory pompy protonowej,
• leki przyjmowane przy niedoczynności tarczycy, 
• leki onkologiczne, 
• związki litu w leczeniu psychiatrycznym, 
• leki nasenne i uspokajające.
   

Obrót kostny 

Wymienione czynniki mają wspólny mianownik, którym jest obrót kostny. Wiadomym jest, że w ciągu całego naszego życia w organizmie zachodzą procesy wymiany, przebudowy, naprawy kości zwane obrotem kostnym lub przebudową kości. Na skutek tych zmian dochodzi do zmniejszenia lub przyrostu masy kostnej, a w ciągu roku nasze kości wymieniają ok. 2–10% całej masy kostnej [2]. 

Obrót kostny jest sterowany licznymi składowymi biologicznymi na poziomie humoralnym i biomechanicznymi w odniesieniu do mobilności szkieletowej. Elementy te mają znamienny wpływ na kierunek obrotu kostnego: kościotwórczego – uwapniania i kościogubnego – odwapniania, czyli balans równowagi biologicznej aktywności osteoklasty >< osteoblasty. Elementy humoralne wynikają z równowagi hormonalnej i biochemicznej, na którą mają wpływ elementy farmakologiczne. Natomiast elementy biomechaniczne wynikają z naprzemiennych obciążeń i odciążeń, czyli mobilności szkieletowej. Łącznie uwapnianie szkieletowe jest wprost proporcjonalne do mobilności organizmu. Zatem mobilność decyduje w znacznym stopniu o popycie na elementy kościotwórcze, natomiast kondycja organizmu wpływa na możliwość wchłaniania z przewodu pokarmowego i podaż mikroelementów do krwiobiegu oraz optymalizację zagospoda...