Autor: Marta Ślęzak

Niespecyficzny ból kręgosłupa lędźwiowego stanowi jedno z najczęstszych schorzeń w praktyce ortopedycznej, prowadząc do istotnych konsekwencji zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych. W leczeniu ostrych i podostrych zespołów bólowych szczególne znaczenie mają miorelaksanty, które redukują wzmożone napięcie mięśniowe i wspomagają działanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Tiokolchikozyd (TKK), półsyntetyczna pochodna kolchicyny, charakteryzuje się unikatowym mechanizmem działania – agonizmem receptorów glicynowych i GABAA – co przekłada się na działanie miorelaksacyjne, przeciwbólowe i przeciwzapalne. W badaniach klinicznych wykazano jego skuteczność w redukcji dolegliwości bólowych, poprawie funkcjonowania pacjentów oraz zmniejszeniu zapotrzebowania na inne leki przeciwbólowe. W porównaniu z innymi miorelaksantami TKK wyróżnia się korzystnym profilem bezpieczeństwa: nie wywołuje sedacji, nie zwiększa ryzyka sercowego ani nie wymaga modyfikacji dawki w populacjach szczególnego ryzyka. Dzięki temu stanowi istotną opcję terapeutyczną u pacjentów aktywnych zawodowo, osób starszych oraz chorych przyjmujących liczne leki. Jego zastosowanie powinno jednak zawsze odbywać się w ramach kompleksowego leczenia, łączącego farmakoterapię, edukację pacjenta i fizjoterapię. Dostępne dane potwierdzają, że tiokolchikozyd może być uznany za lek pierwszego wyboru w ostrym bólu kręgosłupa z komponentą mięśniową.

Niedokrwistość jest często obserwowana u chorych poddawanych zabiegom operacyjnym. W przypadku procedur chirurgicznych, w których jest przewidywana utrata krwi >500 ml i (lub) ryzyko transfuzji KKCz wynosi >10%, niedokrwistość przedoperacyjna jest definiowana jako stężenie <13 g/dl u obu płci. Występowanie niedokrwistości przedoperacyjnej istotnie zwiększa liczbę powikłań w okresie okołooperacyjnym. Skrining w kierunku niedokrwistości powinien być wykonany co najmniej cztery tygodnie przed każdym większym zabiegiem operacyjnym. Niedobór żelaza w okresie pooperacyjnym jest definiowany jako stężenie ferrytyny <100 ng/ml lub <100–300 ng/ml przy saturacji transferryny <20%. U chorych z niedoborem żelaza (z lub bez niedokrwistości), u których zabieg jest zaplanowany za sześć–osiem tygodni, powinno być stosowane żelazo doustne, najlepiej pod kontrolą lekarza POZ. Żelazo w postaci dożylnej należy podawać chorym z brakiem odpowiedzi na żelazo doustne, w przypadku jego nietolerancji lub w sytuacji, gdy w momencie stwierdzenia niedoboru żelaza do zabiegu pozostało mniej niż sześć tygodni. W leczeniu niedokrwistości pooperacyjnej stosuje się przede wszystkim dożylne preparaty żelaza. W przypadku ciężkiej anemii pooperacyjnej (Hb <7–8 g/dl) u większości chorych hospitalizowanych, w stabilnym stanie, bez cech krwawienia, rekomendowana jest transfuzja KKCz.

Nienaprawialne uszkodzenia pierścienia rotatorów (rotator cuff tears – RCT) mogą mieć różny obraz kliniczny – od niewielkich dolegliwości bólowych z nieznacznie ograniczonym zakresem ruchu w stawie ramiennym do objawów o dużym nasileniu bólu, ze znaczną dysfunkcją. Na objawowość uszkodzenia pierścienia rotatorów (rotator cuff – RC) wpływa wiele czynników, w tym czas od urazu, wiek pacjenta, dotychczasowe leczenie z uwzględnieniem rehabilitacji, stopień uszkodzenia ścięgien RC, choroby towarzyszące, takie jak choroba zwyrodnieniowa stawów. Każdy z pacjentów z nienaprawialnym RCT wymaga indywidualnego podejścia do jego problemu, z uwzględnieniem jego oczekiwań, charakteru dolegliwości oraz wskazań i przeciwwskazań do zastosowania odpowiedniego leczenia. Należy rozważyć zarówno leczenie zachowawcze, obejmujące rehabilitację i farmakoterapię, jak i leczenie operacyjne. Leczenie operacyjne nienaprawialnych RCT opiera się m.in. na użyciu technik artroskopowych, w których staw ramienny jest oczyszczany z uszkodzonej i zmienionej zapalnie tkanki, tzw. debridement, jest wykonywana częściowa naprawa ścięgien pierścienia rotatorów, również za pomocą łaty, tenotomia lub tenodeza ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia, wszczepienie implantu balonowego, a w części przypadków, szczególnie u pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawu ramiennego, zalecanym leczeniem jest całkowita endoprotezoplastyka odwrócona stawu ramiennego (reverse total shoulder arthroplasty – RTSA).

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) jest przewlekłą chorobą zapalną, która obejmuje przede wszystkim kręgosłup i stawy krzyżowo-biodrowe, powodując ból, sztywność i ograniczony zakres ruchu. Uważa się, że jest to rodzaj seronegatywnego zapalenia stawów, którego przyczyną jest połączenie czynników genetycznych i środowiskowych. Rozpoznanie ZZSK jest trudne, ponieważ objawy zwykle rozwijają się powoli i mogą być podobne do objawów w innych schorzeniach. Leczenie ZZSK obejmuje połączenie farmakoterapii, rehabilitacji i modyfikacji stylu życia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak diklofenak, skutecznie zmniejszają dolegliwości bólowe i objawy stanu zapalnego. Ćwiczenia i fizykoterapia pomagają w utrzymaniu sprawności i dobrego zakresu ruchu oraz zapobiegają szybkiemu postępowi choroby. Codzienne funkcjonowanie z ZZSK może być trudne, ale przy odpowiednim leczeniu chorzy mogą prowadzić normalne i aktywne życie. Regularne monitorowanie i leczenie objawów pomagają zapobiegać powikłaniom i zapewniają pacjentom najlepszą możliwą opiekę.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) jest przewlekłą chorobą zapalną, która obejmuje przede wszystkim kręgosłup i stawy krzyżowo-biodrowe, powodując ból, sztywność i ograniczony zakres ruchu. Uważa się, że jest to rodzaj seronegatywnego zapalenia stawów, którego przyczyną jest połączenie czynników genetycznych i środowiskowych. Rozpoznanie ZZSK jest trudne, ponieważ objawy zwykle rozwijają się powoli i mogą być podobne do objawów w innych schorzeniach. Leczenie ZZSK obejmuje połączenie farmakote- rapii, rehabilitacji i modyfikacji stylu życia. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak diklofenak, skutecznie zmniejszają dolegliwości bólowe i objawy stanu zapalnego. Ćwiczenia i fizykoterapia pomagają w utrzymaniu sprawności i dobrego zakresu ruchu oraz zapobiegają szybkiemu postępowi choroby. Codzienne funkcjonowanie z ZZSK może być trudne, ale przy odpowiednim leczeniu chorzy mogą pro- wadzić normalne i aktywne życie. Regularne monitorowanie i leczenie objawów pomagają zapobiegać powikłaniom i zapewniają pacjentom najlepszą możliwą opiekę.

Urazy o charakterze amputacji całkowitej lub częściowej stanowią duże zagrożenie nie tylko dla funkcji samej kończyny, ale również całego organizmu. Aby móc w jak najlepszy sposób udzielić pomocy poszkodowanym, w 2010 r. Polskie Towarzystwo Chirurgii Ręki utworzyło Serwis Replantacyjny. Początkowo w jego skład wchodziły trzy ośrodki: Klinika Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Ręki Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, Ośrodek Replantacji Kończyn, Mikrochirurgii, Chirurgii Ręki i Chirurgii Ogólnej w Trzebnicy oraz Klinika Chirurgii Ręki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W 2013 r. do programu dołączyło Małopolskie Centrum Oparzeniowo-Plastyczne w Krakowie, a do końca 2015 r. dodatkowo Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego i Oddział Chirurgii Ręki w Elbląskim Szpitalu Specjalistycznym.

Cel: Opisanie funkcjonowania Serwisu Replantacyjnego. Przedstawienie algorytmu pokazującego, w jaki sposób zabezpieczyć chorego i amputowaną część kończyny oraz jak dokonać zgłoszenia i przekazania pacjenta do ośrodka pełniącego dyżur replantacyjny. 

Bolesny bark to zespół objawów powodujących dolegliwości i ograniczenie funkcji barku. Źródłem problemu może być wiele schorzeń, których w pierwszym etapie nie rozpoznaje się precyzyjnie. Jest to rozpoznanie „robocze”. Zespół bolesnego barku stanowi bardzo częstą przyczynę wizyty pacjenta w poradni lekarza rodzinnego oraz konsultacji ortopedycznej. Najczęściej dotyczy chorych po 40. roku życia. Wśród najczęstszych powodów są urazy, zmiany przeciążeniowe i choroba zwyrodnieniowa. W wymienionych sytuacjach patologia obejmuje takie struktury, jak mięśnie, chrząstkę stawową, więzadła i torebkę stawową, które są ściśle związane z wykonywaniem ruchu. Charakterystyczną cechą bolesnego barku jest ból nasilający się w nocy, niepozwalający spać na chorej stronie, wybudzający pacjenta ze snu. Diagnozując przyczynę bólu barku, trzeba pamiętać również o bólu rzutowanym, który nie jest spowodowany problemem w okolicy barku. W różnicowaniu takiej patologii pomocny jest wywiad chorobowy i badanie kliniczne, które wskazują, czy ból nasila się podczas ruchu – jeśli tak, najprawdopodobniej mamy do czynienia z chorobą barku, a jeśli nie, możliwe, że problem leży poza obręczą barkową. Istotne jest, żeby chory od początku objawów był jak najszybciej prawidłowo zdiagnozowany i skutecznie leczony, aby skrócić okres terapii i niedyspozycji w życiu społecznym oraz zawodowym. Celem terapii jest zniesienie 
dolegliwości bólowych i przywrócenie prawidłowej funkcji barku. W niniejszym artykule przedstawiono kompleksowo schemat diagnostyki i leczenia najczęstszych chorób będących przyczyną zespołu bolesnego barku.