Ból pooperacyjny to ból ostry, który powstaje w wyniku interwencji chirurgicznej, uszkodzenia zarówno tkanek powierzchownych, jak i struktur głębszych. Odczuwanie bólu jest subiektywne, wynika z podrażnienia silnymi bodźcami zakończeń bólowych nerwów czuciowych i kierowania impulsu do ośrodka bólowego w mózgu oraz do narządów zmysłów bodźcami dla nich specyficznymi, ale zbyt silnymi [1].
Etiologicznie odczucie bólu jest następstwem drażnienia zakończeń czuciowych nerwów obwodowych. Drażnienie to zwykle bywa mechaniczne – przez ranę, obrzęk, krwiak, ruchy czy też ucisk.
Ból pooperacyjny jest powszechnym problemem klinicznym prowadzącym do wielu niekorzystnych skojarzeń i wyników u chorych ortopedycznych operowanych ze wskazań planowych oraz u chorych pourazowych w operacjach doraźnych.
Powszechna obawa przed bólem w okresie przedoperacyjnym w operacjach planowych jest zwykle długotrwała i źle usposabia psychicznie chorego, jak również niekorzystnie wpływa psychicznie na ból pooperacyjny. Tym samym oczekiwanie chorego na ból pooperacyjny staje się dręczącym psychologicznie obciążeniem, często prowadzącym do elementów depresyjnych. Niekiedy zdarza się, że pacjent jest pozytywnie zaskoczony tym, że „prawie nie bolało”, ale taka sytuacja wynika jedynie ze skutecznego przygotowania i przeprowadzenia operacji przez anestezjologa i zespół operacyjny oraz empatii zespołu, co niestety nie jest częste [2].
Praktycznie rzeczywisty ból pooperacyjny bywa wyolbrzymiony i nasilony w okresie pooperacyjnym zarówno wczesnym, jak i późnym. Nadal stanowi on istotne wyzwanie w procesie leczenia ortopedycznego i pourazowego [3].
Odczuwanie bólu przez pacjenta
Powszechnie uważa się, że ból pooperacyjny stanowi istotny element komfortu chorego lub jego braku w procesie leczenia pooperacyjnego.
Z piśmiennictwa wynika, że najsilniejszy ból chorzy odczuwają w zerowej i pierwszej dobie po zabiegu, w późniejszych dobach jego natężenie zwykle stopniowo maleje [1].
Ogólnie wiadomo, że wczesny ból pooperacyjny jest przewidywanym, natychmiastowym, ale zwykle tymczasowym bólem, trwającym zwykle od trzech do pięciu dni [4].
Natężenie i zasięg bólu pooperacyjnego są zwykle proporcjonalne do rozległości zabiegu operacyjnego [5].
Ból pooperacyjny pojawia się wtedy, gdy przestaje działać analgezja śródoperacyjna, a jego źródłem są uszkodzone, operowane tkanki powierzchowne i głębokie [5, 6].
Praktycznie istotna klinicznie jest ocena natężenia bólu przez chorych w czasie. Próba parametryzacji natężenia bólu pooperacyjnego powinna dotyczyć oceny zarówno w spoczynku, jak i przy ruchach, w odstępach co cztery–osiem godzin. Najb...