Rola apiksabanu w profilaktyce żylnej choroby zakrzepowo- -zatorowej po operacji endoprotezoplastyki stawu biodrowego lub kolanowego

Zabieg endoprotezoplastyki a ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej

Całkowita alloplastyka stawu jest jedną z najczęściej wykonywanych interwencji chirurgicznych w leczeniu zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawów u pacjentów, u których leczenie zachowawcze nie przyniosło oczekiwanych efektów. Głównym celem procedury jest zniesienie dolegliwości bólowych, poprawa funkcji narządu ruchu oraz istotne podniesienie jakości życia. Najczęściej wykonywanymi zabiegami są całkowita alloplastyka stawu biodrowego (total hip arthroplasty – THA) oraz całkowita alloplastyka stawu kolanowego (total knee arthroplasty – TKA), a ich skuteczność oraz długoterminowe wyniki sprawiają, że ich liczba systematycznie rośnie [1, 2]. Prognozy przewidują nawet kilkukrotny wzrost zapotrzebowania na te zabiegi w ciągu następnych kilkudziesięciu lat [3, 4]. 
Jednym z najpoważniejszych powikłań po endoprotezoplastyce stawów jest żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (venous thromboembolism – VTE), obejmująca zakrzepicę żył głębokich (deep vein thrombosis – DVT) oraz zatorowość płucną (pulmonary embolism – PE). Ryzyko VTE utrzymuje się na podwyższonym poziomie nawet przez dwa miesiące po zabiegu niezwiązanym z chorobą nowotworową i w porównaniu z innymi procedurami chirurgicznymi jest ono szczególnie wysokie u pacjentów poddawanych dużym operacjom ortopedycznym, takim jak THA czy TKA [5]. Bez zastosowania farmakologicznej profilaktyki przeciwzakrzepowej DVT stwierdza się we flebografii kontrastowej u ok. 54% pacjentów po alloplastyce stawu biodrowego oraz u mniej więcej 64% po alloplastyce stawu kolanowego. Objawowa VTE występuje u 2–3% chorych po THA. Wdrożenie skutecznej profilaktyki przeciwzakrzepowej istotnie redukuje to ryzyko do wartości poniżej 1% [6].
Do rozwoju VTE przyczynia się przejściowy stan nadkrzepliwości organizmu, wynikający z pooperacyjnego wzrostu stężenia czynników prozakrzepowych kaskady krzepnięcia, m.in. I, II, VIII i X. Nasilona reakcja zapalna i obrzęk tkanek w obrębie pola operacyjnego prowadzą do ucisku naczyń i spowolnienia przepływu krwi. W połączeniu z ograniczeniem mobilności w okresie okołooperacyjnym, stosowaniem opasek uciskowych i uszkodzeniem śródbłonka podczas zabiegu powstają warunki sprzyjające zakrzepicy, zgodnie z triadą Virchowa [7, 8]. 
Oprócz czynników związanych z przebiegiem i charakterem zabiegu istotną rolę w patogenezie VTE odgrywają indywidualne uwarunkowania pacjenta. W metaanalizie obejmującej łącznie 1 723 350 operacji ortopedycznych, w tym 18 075 powikłanych VTE, najistotniejszym czynnikiem ryzyka okazała się przebyta wcześniej zakrzepica żył głębokich (RR > 10,6), a następnie żylaki kończyn dolnych (RR > 2,7) oraz niewydolność serca (RR = 2). Ponadto umiarkowany wzrost ryzyka obserwowano u kobiet, osób powyżej 80. roku życia, chorych z nadciśnieniem tętniczym, aktywną chorobą nowotworową lub otyłością oraz u pacjentów rasy czarnej [...