Reumatoidalne zapalenie stawów może być trudne do zdiagnozowania na wczesnym etapie choroby, ponieważ wczesne ostre objawy przypominają wiele innych chorób lub uraz.
Nie ma skutecznego lekarstwa, by całkowicie wyleczyć reumatoidalne zapalenie stawów. Jednak ostatnie odkrycia wskazują, że remisja objawów jest bardziej prawdopodobna, gdy leczenie rozpoczyna się wcześnie od silnych leków znanych jako modyfikujące przebieg choroby leki przeciwreumatyczne (disease-modifying antirheumatic drugs – DMARD).
Stosowane leki przeciwbólowe
Mamy do wyboru różne rodzaje leków zalecanych w terapii zależnie od nasilenia objawów i od czasu trwania reumatoidalnego zapalenia stawów.
W pierwszej linii zalecane są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które łagodzą ból i modyfikują oraz zmniejszają stan zapalny miejscowo, a także ogólnie w zależności od formy zastosowanego terapeutyku1
Istotnie przydatne są dostępne bez recepty NLPZ: ibuprofen (Ibum, Ibufen) i naproksen sodu (Aleve), diklofenak (Diclac, Dicloratio) – tabletki, ampułki lub w postaci miejscowo stosowanych plastrów przeciwbólowych (ITAMI) [10]. Wszystkie leki, a w szczególności silniejsze NLPZ, są dostępne na receptę i powinny być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza ze względu na możliwość przedawkowania i wystąpienia groźnych dla zdrowia i życia objawów ubocznych, szczególnie u chorych starszych2.
Działania niepożądane mogą obejmować dzwonienie w uszach, podrażnienie żołądka, problemy z sercem oraz uszkodzenie wątroby i nerek.
Kortykosteroidy
Kortykosteroidy, takie jak prednizon, zmniejszają stan zapalny i ból oraz spowalniają uszkodzenie stawów. Działania niepożądane mogą obejmować zmniejszenie grubości kości, zwiększenie masy ciała i cukrzycę. Lekarze często przepisują kortykosteroidy, aby złagodzić ostre objawy, stopniowo należy zmniejszać dawki leku.
Leki przeciwreumatyczne modyfikujące chorobę
Leki te mogą spowolniać postęp reumatoidalnego zapalenia stawów i uratować stawy i inne tkanki przed trwałym uszkodzeniem. Do typowych LMPCh należą: metotreksat (Trexall, Otrexup, Rasuvo), leflunomid (Arava), hydroksychlorochina (Plaquenil) i sulfasalazyna (azulfidyna).
Skutki uboczne są różne, ale mogą obejmować uszkodzenie wątroby, zahamowanie czynności szpiku kostnego i ciężkie infekcje płuc.
Leki biologiczne
Znane również jako modyfikatory odpowiedzi biologicznej, ta nowsza klasa DMARD obejmuje: abatacept (Orencia), adalimumab (Humira), anakinra (Kineret), certolizumab (Cimzia), etanercept (Enbrel), golimumab (Simponi), infliksymab (Remicade), rytuksymab ( Rituxan), tocilizumab (Actemra) i tofacitinib (Xeljanz).
Leki te mogą atakować części układu odpornościowego, które wywołują zapalenie powodujące uszkodzenie stawów i tkanek. Tego typu leki zwiększają również ryzyko wystąpienia infekcji.
Biologiczne DMARD są zazwyczaj najskuteczniejsze w połączeniu z niebiologicznym DMARD, takim jak metotreksat 3.
Terapia alternatywna
Należy mobilizować chorego do fizycznego lub zawodowego przekwalifikowania, które umożliwia normalne życie i funkcjonowanie, fizjoterapeuta powinien nauczyć pacjenta ćwiczeń pozwalających utrzymać elastyczność stawów. Terapeuta może również zaproponować nowe sposoby wykonywania codziennych zadań, które będą łatwiejsze dla stawów – jeśli palce są obolałe, można podnieść przedmiot za pomocą przedramion. Urządzenia wspomagające mogą ułatwić unikanie obciążania bolesnych stawów. Narzędzia, takie jak haczyki na guziki, mogą ułatwić ubranie 4.
Chirurgia
Jeśli leki nie zapobiegną lub nie spowolnią uszkodzenia stawu, ortopeda może rozważyć operację naprawy uszkodzonych stawów. Zabieg chirurgiczny może pomóc w przywróceniu umiejętności korzystania ze wspólnego stawu. Może również zmniejszyć ból i poprawić deformacje.
Chirurgiczne leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów może obejmować jedną lub więcej z procedur, takich jak synowektomia, czyli zabieg chirurgiczny mający na celu usunięcie zmienionej błony maziowej (wyściółki stawu), chirurgiczne łączenie stawów lub całkowita wymiana stawu.
Synowektomię można wykonywać na kolanach, łokciach, nadgarstkach, palcach i biodrach.
Zapalenie i uszkodzenie stawów może powodować dysfunkcję ścięgna wokół stawu, a także poluzowanie lub pękanie jego struktur.
Chirurgiczne łączenie stawów może być zalecane w celu ustabilizowania lub wyrównania stawu i uzyskania ulgi w bólu, gdy wymiana stawu nie jest możliwa. Ostatecznością jest całkowita wymiana stawu – podczas operacji wymiany stawu chirurg usuwa uszkodzone części stawu i mocuje protezę wykonaną z metalu i plastiku. Zabiegi chirurgiczne niosą ze sobą ryzyko krwawienia, infekcji i dodatkowego bólu.
Samoleczenie
W przypadku rozpoznania reumatoidalnego zapalenia stawów pacjent może podjąć kroki, aby zadbać o swoje ciało. Środki samopielęgnacji w połączeniu z lekami na reumatoidalne zapalenie stawów wraz z np. miejscową aplikacją leków przeciwbólowych mogą pomóc w opanowaniu objawów przedmiotowych i podmiotowych: poprzez regularne ćwiczenia można wzmocnić mięśnie wokół stawów, co może pomóc w walce z uczuciem zmęczenia 5. Początkowo można zacząć od spaceru, pływania lub łagodnego aerobiku w wodzie, unikając wykonywania nadmiernych ruchów w obrębie stawów czułych, zranionych lub poważnie zaognionych.
Ciepło lub zimno
Ciepło może pomóc złagodzić ból i rozluźnić napięte, bolesne mięśnie. Zimno może osłabić uczucie bólu. Zimno ma również wpływ na zmniejszenie odrętwienia i nadmiernego skurczu mięśni.
Niezbędny jest regularny relaks.
Terapie alternatywne
Niektóre wspólne komplementarne i alternatywne terapie, które okazały się obiecujące w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów, obejmują:
- stosowanie oleju rybnego – niektóre wstępne badania wykazały, że suplementy oleju z ryb mogą zmniejszać ból i sztywność reumatoidalnego zapalenia stawów; działania niepożądane mogą obejmować nudności, odbijanie i rybi smak w jamie ustnej; olej rybny i inne suplementy diety mogą zakłócać przyjmowanie leków, dlatego przed podjęciem decyzji o ich stosowaniu należy skonsultować się z lekarzem;
- spożywanie nasion wiesiołka, ogórecznika i czarnej porzeczki – zawierają one rodzaj kwasu tłuszczowego, który może pomóc w bólu reumatoidalnego zapalenia stawów i porannej sztywności; działania niepożądane mogą obejmować nudności, biegunkę i gazy; niektóre oleje roślinne mogą powodować uszkodzenie wątroby lub zakłócać przyjmowanie leków;
- tai-chi – ta terapia ruchu obejmuje delikatne ćwiczenia i rozciąganie się w połączeniu z głębokim oddychaniem; wiele osób używa tai-chi, aby złagodzić stres w swoim życiu; badania z udziałem niewielkiej liczby chorych wykazały, że tai-chi może zmniejszać ból związany z reumatoidalnym zapaleniem stawów; prowadzone przez doświadczonego instruktora ćwiczenia tai-chi są bezpieczne.
Ból i niepełnosprawność związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów mogą wpływać na pracę i życie rodzinne danej osoby. Depresja i lęk są powszechne, podobnie jak poczucie bezradności i niskie poczucie włas-
nej wartości 6.
Stopień, w jakim reumatoidalne zapalenie stawów wpływa na codzienne czynności, zależy po części od tego, jak dobrze pacjent radzi sobie z chorobą.
Podsumowanie
Lekarze i naukowcy kontynuują badania nad nowymi metodami leczenia bólu w celu zmniejszenia długości trwania choroby oraz szybszej rekonwalescencji, a w konsekwencji pomocy w powrocie do codziennej aktywności tak szybko, jak to możliwe.
Istnieje wiele różnych leków przeciwbólowych (opioidy, NLPZ, leki miejscowo znieczulające, koanalgetyki – leki adiuwantowe) i różne metody ich podawania (zastrzyki, tabletki, plastry). W reumatoidalnym zapaleniu stawów możliwe jest zastosowanie strategii polegającej na łączeniu tych leków z uwzględnieniem różnych dróg podania, żeby zapewnić jak najbardziej skuteczną ulgę w bólu.
Leki adiuwantowe podawane drogą dożylną lub enteralną w leczeniu zarówno bólu ostrego, jak i przewlekłego reprezentowane są z dobrym skutkiem przez ketaminę, lidokainę, prebgabalinę, gabapentynę7.
Oprócz poprawiania się jakości leczenia bólu, terapia skojarzona pozwala na zmniejszenie nasilenia objawów, dzięki czemu dłużej pozwala uniknąć konieczności sięgnięcia po opioidy, a także na zredukowanie związanych z leczeniem skutków ubocznych.
